Esta semana cumpríronse 75 anos do inicio do estudo a longo prazo do ferreiriño real (Parus major) no bosque de Wytham da Universidade de Oxford, Reino Unido. “Despois de visitalo varias veces, sei o fundamental que foi este traballo, e outros similares, para a nosa comprensión dos impactos do cambio climático no mundo natural”, declarou o científico británico e divulgador naturalista Sir David Attenborough con motivo do seu aniversario.
Foi o 27 de abril de 1947, coa primeira posta dun ovo de ferreiriño real, que empezaba o laboratorio vivo deste emblemático bosque. Nese momento iniciábase tamén unha profunda e continua relación entre a poboación de aves e as múltiples xeracións de investigadores que os observaron ao longo destes tres cuartos de século.
De feito, o estudo do ferreiriño común de Wytham é o máis longo do mundo sobre unha poboación animal marcada individualmente. O compromiso de decenas de persoas durante varias décadas e o traballo produtivo permitiron ter un rexistro único sobre a ecoloxía e o comportamento dás poboacións de aves na natureza.
Os ferreiriños son unha excelente especie de estudo para a investigación ecolóxica xa que se adaptan facilmente ás caixas niño, reprodúcense en altas densidades, non se afastan do lugar onde nacen e soportan ben o seguemento dos científicos. Estes poden marcar de maneira individual a un gran número de pitos e seguilos durante toda a súa vida.
Grazas a este proxecto realizáronse máis de 70 teses doutorais e publicáronse máis de 350 artigos científicos sobre estas aves, as súas poboacións e as súas ameazas. Esta investigación de longa duración baseouse no traballo de centos de persoas.
“Foi un gran privilexio aproveitar a súa dedicación ano tras ano para continuar o estudo”, apunta o profesor Ben Sheldon, que dirixe agora o estudo do ferreiro real en Wytham. Esa continuidade permitiu á comunidade científica utilizar moitas décadas de datos para comprender como se producen os cambios ao longo do tempo.
“A finais dos anos sesenta, cando empecei a miña tese doutoral sobre os ferreiros en Wytham, existía un notable rexistro a longo prazo da poboación, que analicei para entender que factores determinaban o número de aves”, destaca o profesor John Krebs, catedrático emérito de Zooloxía en Oxford e membro da Comisión de Ciencia e Tecnoloxía da Cámara dos Lores.
Un dos cambios mais chamativos é que a cría media do ferreiro real adiantase tres semanas con respecto ao inicio do estudo. Este cambio é unha clara sinal dos efectos do cambio climático nunha das aves de bosque e xardín más coñecidas. “Son os estudos deste tipo os que permítenos averiguar cales foron as consecuencias deses cambios e cales poden ser no futuro”, agrega Sheldon.
Do mesmo xeito que moitos aspectos da súa bioloxía, o momento da posta de ovos dos carboeiros está influído por factores a gran e pequena escala, como o clima, as interaccións sociais e a saúde e o comportamento das árbores próximas. Segundo os investigadores, poderían ser repostas a posibles vulnerabilidades e resistencia aos cambios climáticos.
Efectos biolóxicos do cambio climático
As observacións permitiron revelar que en 2022, o primeiro ovo de carboeiro común do ano púxose o 28 de marzo; case exactamente un mes antes que o seu predecesor de hai 75 anos. Deste xeito, o cambio climático está a ter efectos claros nos sistemas biolóxicos familiares.
Pero non é a única conclusión á que chegaron. Os científicos tamén detectaron trazos concretos de comportamento: as aves poden aprender de forma individual condutas complexas das demais, o que pode dar lugar á aparición de diferenzas culturais.
Na actualidade, os investigadores utilizan os datos de cría de 1.209 caixas niño de localización fixa neste bosque ao oeste de Oxford. A medida que o estudo foise, desenvolvendo, foi utilizando cada vez máis as novas tecnoloxías, como as etiquetas electrónicas, a teledetección e a análise do xenoma para comprender a evolución.
