Únete á nosa canle de Whatsapp
Durante este verán o Mediterráneo está a dar cifras récord de temperatura na súa superficie con ata 30 graos centígrados nalgúns puntos das Illas Baleares. No Golfo de León —situado entre España, Francia e Italia— esa diferenza é de máis de 6 graos con respecto á media para estas datas. Como consecuencia, xérase unha maior humidade que provoca unha sensación térmica aínda máis abafante, con días e noites máis incómodas do habitual. Unha situación que dista do que acontece en Galicia, posto que o fenómeno do afloramento inflúe moito na temperatura do mar. Cando hai episodios fortes pode chegar aos 15 graos.
Por outra banda, o proceso de “tropicalización” do Mediterráneo —xa que estas temperaturas da auga son propias do Mar Caribe— ten grandes riscos. Con tal situación atmosférica é máis doado que se dean episodios de fortes precipitacións, coma unha DANA (depresión illada de niveis altos, nas súas siglas en castelán).
Está a aumentar tamén a temperatura do mar en Galicia?
Segundo Garbiñe Ayensa, xefa de Unidade de Documentación e Apoio Científico do Instituto Tecnolóxico para o Control do Medio Mariño de Galicia (INTECMAR), é cedo para establecer unha tendencia da temperatura das augas galegas este ano. A última análise comparada do 2018 sinalaba unha dinámica á alza dos días con temperatura da superficie marítima superior aos 18 ou 19 graos centígrados.
Juan Taboada, físico e coordinador de Meteogalicia, explica que, aínda que xullo foi un mes moi quente, polo momento non se rexistran cambios significativos que poidan afectar á meteoroloxía. A temperatura da auga do Mar Cantábrico ou do océano Atlántico non está marcada pola incidencia da radiación solar nin da calor da atmosfera, como sucede no Mar Mediterráneo, que é unha masa de auga maiormente pechada con menores dinámicas.
“En Galicia, aínda que teñamos veráns moi cálidos ou unha anomalía de temperatura moi alta, esa calor non se traslada á auga do mar. Débese a que a posición do anticiclón das Azores adoita xerar ventos de compoñente norte ou nordés que provocan que a auga superficial das nosas costas se desprace cara a plataforma continental, e deste xeito aflore auga sub-superficial que está máis fría”, explica Taboada. Este fenómeno é o que se coñece por afloramento. “Tivemos días de anomalías, cunhas semanas de moita calor que fixeron que a temperatura da auga subira lixeiramente, pero os niveis continuaron bastante baixos”.
Antes as rías podían renovarse en 8 ou 9 días e agora están a facelo en 20
Como o afloramento inflúe moito na temperatura do mar, na Coruña e en Pontevedra as augas adoitan ser máis frías, cunha media de 18 graos e episodios de 15 graos cando hai un afloramento forte; e de 20 ou 21 graos cando os ventos veñen do leste. A costa lucense, por outro lado, é a zona máis cálida da comunidade, con 20 graos de media. Neste punto, o vento en lugar de desprazar cara ao sur a auga superficial (a máis quente) e renovala con auga fría, acumúlaa na costa.
O fenómeno de afloramento implica tamén unha renovación dos seus nutrientes, mellorando a produtividade do mar. “Nas augas sub-superficiais existen moitos nutrientes que polas condicións de luz non son aproveitados polos microorganismos”, di Taboada. Cando chegan á superficie grazas ao proceso de afloramento, comeza a crecer o plancton e ponse en marcha toda a cadea trófica. “Un menor afloramento faría que a temperatura da nosa auga subise, e sería bo para o turismo ou para os bañistas, pero teriamos augas menos produtivas”, sentenza.
Estudos coma o que está a desenvolver o proxecto Mytiga nas Rías Baixas sinalan que o proceso de afloramento é cada vez menor. Segundo as súas observacións, antes as rías podían renovarse en 8 ou 9 días e agora están a facelo en 20, coa consecuente falta de abastecemento de nutrientes e os prexuízos para a vida acuática e a economía pesqueira.
Auga máis quente, maior inestabilidade meteorolóxica
Cando a temperatura da superficie do mar é maior, tamén o é a do aire que está sobre ela. Isto provoca fenómenos convectivos que poden desembocar en tormentas. En Galicia, como a auga é máis fría, o proceso é o de estabilización, posto que a temperatura da auga equilibra nos días quentes a temperatura crecente do aire. “Porén, o que si pode suceder é que o aire frío que está sobre o mar pode condensar a humidade e xerar brétemas”, explica Taboada. Un fenómeno que sucede habitualmente nos días cálidos e vento cara a terra.
As tormentas no noso territorio afectan moito máis ao interior que á costa, a diferenza do Mediterráneo nas que a auga quente xoga un papel desestabilizador. “É moi difícil en Galicia ver unha tormenta que se xere no mar porque no noso territorio as tormentas xéranse cando o aire moi cálido que se sitúa sobre unha superficie de terra quente sube”, di o experto. Ao atoparse con aire frío na atmosfera condénsase e dá lugar a estes fenómenos, que poden ser moi fortes e chegar ata a costa, como sucedeu hai unhas semanas.
Ao igual que o nivel da auga do mar, a temperatura está subindo de forma global polo cambio climático. Aínda que está a debate dentro da comunidade científica como vai afectar esta situación ás augas galegas debido ao fenómeno de afloramento. No que si que hai acordo é en que haberá máis episodios de meteoroloxía extrema. “Os seres humanos mudaron a composición da atmosfera, e isto provocará ondas de calor como as da semana pasada máis frecuentes, máis tormentas ou máis secas”, conclúe Taboada.
