Durante moito tempo foi unha lenda, como Nessie, o Yeti ou o Bigfoot. Era o ‘kraken‘, criatura case que mitolóxica, da que falaban os mariñeiros, cuns tentáculos enormes, capaces de poñer en apuros a grandes embarcacións. Unha criatura así non podía pasar desapercibida para a xenial mente de autores como Jules Verne, que o fixo célebra en Vinte mil leguas baixo dos mares . E como moitas outras veces, algo de realidade había detrás da lenda. Século e medio despois daquel relato que levara o Nautilus ata a ría de Vigo, moi preto desas augas, nas instalacións do Instituto de Investigacións Mariñas do CSIC e no campus de Marcosende, varios investigadores puxeron o seu gran de area para que a ciencia publique o primeiro borrador do xenoma daquel ser mitolóxico, que hoxe se sabe real: o Architeuthis dux, unha criatura que pode acadar os 13 metros de lonxitude e os 900 quilos de peso.
O artigo, que publica este xoves a revista GigaScience, conta coa participación de Sara Rocha, investigadora posdoutoral no laboratorio de Filoxenómica da Universidade de Vigo, que dirixe David Posada. É unha colaboración de máis de 40 autores dirixida pola científica portuguesa Rute Fonseca, que actualmente traballa na Universidade de Copenhague. A líder do traballo expón que “estes novos resultados poderán desbloquear moitas cuestións evolutivas que estaban pendentes arredor desta descoñecida especie”.
Pola súa parte, Sara Rocha explica que “son datos realmente valiosos, xa que ata o de agora recolléronse moi poucos individuos desta especie en todo o mundo, xeralmente mortos e putrefactos, o que supón un dos problemas principais para conseguir ADN de boa calidade válido para secuenciar o xenoma”.
O científico do IIM-CSIC Ángel Guerra, que aínda que non asina o traballo é un dos maiores expertos mundiais en calamares xigantes, e Álvaro Roura, tamén do CSIC, experto en cefalópodos, din sobre o xenoma do ‘kraken’: “A gran flexibilidade dos xenomas dos cefalópodos demóstrase pola diversidade observada nos elementos transpoñibles e as familias de xenes que codifican proteínas, e confirma unha vez máis as fascinantes pecularidades do seu libro de instrucións”. Guerra constatou en 2019 as primeiras grabacións do ‘kraken’ en augas españolas, preto das illas Canarias, tomadas en 2017 a bordo do buque Ángeles Alvariño por outro investigador vigués, Alejandro Escánez.
"Dicen que el calamar colosal, de 450 kilos, sabe exquisito"
As semellanzas do ‘kraken’ e o polbo
Sara Rocha engade que grazas ás novidosas tecnoloxías de secuenciación foi posible, a pesar do estado das mostraxes, “obter un xenoma de excelente calidade, comprándoo cos demais xenomas de cefalópodos, outros cordados e non cordados”. E atopáronse semellanzas, segundo salienta, co xenoma do Octopus vulgaris, o polbo común. “Son moi, moi interesantes, e reflicten a gran flexibilidade e variabilidade xenética, que posiblemente axuden a explicar as ‘rarezas’ destas especies”.
A investigadora da UVigo explica que se encargou dunha parte “pequena pero esencial: producir aliñamentos de miles de clústers de xenes, entre o calamar e outras especies, para que os científicos puideran comparar”. Salienta que o procesamento dos datos foi posible “grazas a poder usar os servizos do Centro de Supercomputación de Galicia (Cesga), un recurso moi valioso que temos nas universidades galegas”.
Outra das autoras do traballo, Caroline Albertin, expón: “Poderiamos confirmar que a maioría dos xenes do calamar xigante, como no polbo, aparecen tamén noutros animais como os caracois, os vermes, as moscas ou os seres humanos”.
A obtención deste primeiro xenoma do ‘kraken’ axudará, segundo os autores do traballo, a responder ás moitas incógnitas evolutivas que aínda permanecen sobre a especie. “O uso destes datos permitirá, no futuro, explorar os fundamentos xenéticos que están detrás do tamaño, a taxa de crecemento e o ciclo de vida do calamar xigante”, explica a científica Jan Strugnell, da universidade James Cook de Queensland, en Australia.
Referencia: A draft genome sequence of the elusive giant squid, Architeuthis dux (Publicado en GigaScience).
