A pesca artesanal representa máis do 80% da flota galega e dá de comer a unhas 30.000 persoas de xeito directo en Galicia, pero no tocante á evolución dos seus recursos é a gran descoñecida. Especies ben familiares nas lonxas das vilas galegas, como o polbo, o sargo, a centola ou a faneca non tiñan até agora un retrato como o que acaba de facer público os grupos de Ecoloxía Pesqueira e Bioxeoquímica do CSIC en Galicia. Trátase dun estudo premilinar, que ten que ser completado, que xorde da análise das capturas dos últimos 15 anos por arte de pesca. A serie temporal usada é curta, de tan só 15 anos, o que exclúe unha análise máis profunda, pero si permite afirmar que a tendencia xeral é a estabilidade, sen subidas nin baixadas de grande importancia en ningunha das especies estudadas malia as variacións interanuais habituais, sobre todo nas especies de vida curta.
O mosaico desta década e media non e doado de compoñer: dende 1999 a Unidade Técnica de Pesca de Baixura (UTPB) rexistrou son 41.359 capturas en 1.611 embarcacións realizadas a través de 29 artes distintas. Investigadores do CSIC lograron resumilo a 13 especies e 5 aparellos que retratan un sector de números estables en canto a capturas pero con moitos pendentes, entre eles chegar a contar cun índice de abundancia total como o que ten a pesca industrial. O estudo centrouse no abadexo, a faneca, a robaliza, a raia, o melgacho, o sargo, o salmonete, o pinto, o congro, a solla, o linguado, polbo e a centola. A nasa de polbo, o trasmallo, o palangrillo, o miño e a veta foron os aparellos que se tiveron en conta.
“O noso obxectivo é completar e colaborar no seguimento da pesca artesanal cos datos de esforzo [volume por arte, CPUE, a miúdo unha medida da súa eficacia económica] xa recollidos. Non é unha abundancia total, pero si o primeiro paso. Hai que ter en conta que non captura o mesmo unha nasa que unha rede de enmalle, por exemplo”, sinala Alexandre Alonso, científico do grupo de Ecoloxía Pesqueira do IIM-CSIS. Hai excepcións, de tendencia negativa moi lixeira, como as que se rexistran no congro, a robaliza, o sargo, a solla, a raia ou o linguado; noutros casos, como o do polbo, a tendencia reflicte matices xeográficos: é positiva na zona do golfo Ártabro pero descende nas Rías Baixas e no Cantábrico.
“Hai un baleiro no coñecemento da bioloxía básica da nosa pesca local”, asegura Alexandre Alonso
“Debido á escaseza de datos de calidade, as poboacións de especies costeiras explotadas pola flota artesanal xeralmente non son sometidas a procesos de avaliación analítica como sucede coas pesquerías industriais. Por primeira vez este estudo dispón dunha serie temporal de índices de abundancia relativos mediante ferramentas estatísticas adecuadas”, engade o investigador. Pola contra, outras carencias seguen sen solucionarse. “Hai un baleiro notable no coñecemento da bioloxía básica da nosa pesca local, e son datos moi importantes para a súa xestión. Existe a idea de que as flotas artesanais teñen menos impacto ecosistémico, que son máis amigables, pero tamén son máis complexas, porque aplican moitas artes distintas e os datos que temos sobre elas son deficientes. Durante moitos anos os organismo xestores non lles prestaron moita atención porque o foco económico estaba posto na pesca industrial”, lamenta.
O estudo enmárcase no proxecto Estandarización de taxas de captura das especies pesqueiras obxectivo da flota artesanal galega”e está financiado polo Consello Internacional para a Exploración do Mar (ICES), dentro do programa IES Science Fund. O equipo investigador continúa agora o traballo analizando a sincronía entre as tendencias poboacionais e a súa relación con diferentes factores ambientais e características vitais de cada unha.