Únete á nosa canle de Whatsapp
As bacterias resistentes aos antibióticos provocarán a morte de 10 millóns de persoas en 2050, segundo un informe publicado en 2016. A estimación non só segue vixente; tamén lembra que ningún recuncho do mundo escapará a este grave problema de saúde pública, nin sequera Galicia. Por iso, a ciencia trata de buscar medicamentos máis eficaces, pero tamén busca coñecer cal é o mecanismo que converte as bacterias en multirresistentes. Isto é o que estudou o Instituto de Investigación Biomédica da Coruña (INIBIC), un dos coordinadores da primeira biblioteca española de bacterias resistentes aos antibióticos. Esta pioneira base de datos recolle o perfil xenómico de ata 500 patóxenos, pero tamén datos clínicos e microbiolóxicos. “Permitirá facer unha radiografía epidemiolóxica do que está pasando no país”, di o microbiólogo Germán Bou, do INIBIC.
A base de datos denomínase inCREDBle e ofrece, entre moitos outros recursos, a consulta dun mapa interactivo con datos procedentes de 41 hospitais. O proxecto do INIBIC, que tamén coordina o Centro Nacional de Análise Xenómica (CNAG), identificou cinco bacterias multirresistentes en hospitais de Pontevedra, A Coruña, Ferrol e Lugo. A máis prevalente, segundo explica Bou, é Klebsiella pneumoniae, un patóxeno común pero tamén un dos máis perigosos polo amplo abano de infeccións que pode provocar. “Ten unha alta capacidade de colonización”, detalla Bou. K. pneumoniae aniña no intestino sen producir síntomas, pero se a persoa enferma por outras causas e recibe varios ciclos de antibióticos, a bacteria vólvese cada vez máis resistente.
Os outros patóxenos secuenciados en Galicia son Enterobacter cloacae complex, Klebsiella oxytoca, Citrobacter koseri e Raoultella ornithinolytica. Todos eles teñen en común que pertencen ás enterobacterias, a única familia que incluíron nesta primeira base de datos. “Escollemos estas bacterias porque están catalogadas pola Organización Mundial da Saúde (OMS) como de alto perigo”, explica Bou. Dentro desta familia, o equipo do INIBIC e do CNAG, financiado por Roche Diagnostics, centrouse nun dos principais factores polos que este tipo de bacterias se volven resistentes: as carbapenemasas. “Son uns enzimas que transporta a bacteria e que son capaces de hidrolizar o antibiótico. Como consecuencia, vólvense resistentes”, explica o microbiólogo do INIBIC.
Ademais, estes enzimas teñen a capacidade de propagarse rapidamente e están presentes nos plásmidos; as moléculas redondas de ADN que se transmiten de célula a célula. O estudo coordinado dende A Coruña achega, precisamente, información máis concreta sobre a estrutura dos plásmidos por ser elementos clave á hora da resistencia aos antibióticos. Poder coñecer en máis profundidade este mecanismo é vital para producir medicamentos máis eficaces.
A base de datos do INIBIC e do CNAG non é a única que recolle información sobre bacterias multirresistentes, dado que hai outros proxectos internacionais que levan anos recompilando o xenoma de múltiples patóxenos. Porén, esta iniciativa si ten unha serie de trazos distintivos e únicos no mundo: elaborouse a partir dunha nova metodoloxía xenómica que permite obter secuencias completas do ADN das bacterias de maneira máis rápida e a gran escala. Isto contribúe, por tanto, a realizar un maior seguimento de como evoluciona a resistencia que desenvolven estas bacterias aos medicamentos.
O equipo detrás desta biblioteca de bacterias resistentes é o suficientemente ambicioso como para ter a vontade de continuar ampliando o seu catálogo con máis cepas e máis mecanismos de resistencia. Con todo, o seu futuro está comprometido polo financiamento. “Estamos intentando que isto vaia adiante porque esta pandemia silenciosa tamén mata xente, aínda que a covid fose máis mediática. As únicas que poden facer novos antibióticos son as empresas farmacéuticas pero hai outras institucións, como a nosa, dende a que podemos achegar o noso gran de area, como é esta biblioteca de ADN”, conclúe Germán Bou.
Referencia: Development of a novel streamlined workflow (AACRE) and database (inCREDBle) for genomic analysis of carbapenem-resistant Enterobacterales Open Access (Publicado Microbial Genomics)
