Un ensaio clínico exploratorio de colaboración entre Cataluña e Galicia suxire a utilidade do medicamento E-52862 para o tratamento de pacientes con síntomas leves de covid-19. Os resultados publicados na revista Journal of Infection confirman que se trata dun dos poucos tratamentos útiles nestes casos, que se poderían subministrar de forma ambulatoria a través dos centros de atención primaria. O medicamento en investigación, descuberto pola empresa farmacéutica ESTEVE, foi deseñado inicialmente para tratar a dor neuropática.

No traballo colaboraron o Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago de Compostela (IDIS), o Hospital Clínico Universitario de Santiago (CHUS), o Hospital de Barbanza, o Centro de Saúde da Estrada de Galicia, o Hospital do Mar de Barcelona, o Laboratorio de Neurofarmacoloxía do Departamento de Medicina e Ciencias da Vida (MELIS) da Universidade Pompeu Fabra (UPF), o Parc Sanitari Pere Virgili de Barcelona e ESTEVE. Deseñado por este último, o fármaco actúa sobre o receptor SIGMA1, situado no interior da célula e que, no caso da covid-19, é un factor básico para o inicio da replicación do virus que causa a enfermidade, o SARS-CoV-2. Como explica o doutor Rafael Maldonado, director do Laboratorio de Neurofarmacoloxía da UPF, último autor compartido do estudo e autor de correspondencia, “o fármaco é un antagonista do receptor SIGMA1, únese a el, interferindo a unión de proteínas do virus con este receptor, provocando unha disrupción desa hipotética unión e bloqueando o seu mecanismo de replicación”.

Publicidade

José Miquel Vela, director de Investigación de Welab Barcelona —plataforma de descubrimento de medicamentos vinculada ao Centro Tecnolóxico Leitat—, primeiro autor compartido do estudo e orixinador da idea que o impulsou, engade que “desbordados no medio dunha pandemia, algo había que facer, e que mellor contribución podían facer uns científicos que investigar o efecto dun tratamento potencialmente efectivo contra a covid-19?”.

Redución dos síntomas da infección

O ensaio contou coa participación de 120 persoas voluntarias, todas con diagnóstico positivo por covid-19 leve. Aproximadamente a metade subministróuselles o fármaco e, ao resto, placebo. O recrutamento levouse a cabo entre febreiro de 2021 e xullo de 2022 nos centros de atención primaria de Vila Olímpica, Larrard e Barceloneta, pertencentes ao Parc Sanitari Pere Virgili, e no centro sanitario da Estrada de Santiago de Compostela, así como nos servizos de urxencias do Hospital Clínico de Santiago e do Hospital de Barbanza. 

A doutora Mabel Loza, autora compartida do estudo e investigadora principal do grupo Biofarma do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago de Compostela (IDIS), destaca “o fito que supón o ensaio dun fármaco de administración oral, o primeiro creado en España”. O resultado é froito do traballo previo de colaboración na investigación preclínica público-privada e agora tamén na investigación clínica, do servizo de urxencias do hospital e dos centros de atención primaria, “tan meritorio en tempos de pandemia”, sinala a doctora.

“Recrutar os pacientes foi todo un reto”, apunta a doutora Alba Gurt, médica do CAP Vila Olímpica do Parc Sanitari Pere Virgili de Barcelona e unha das asinantes do traballo. “O seguimento levouse a cabo nunhas condicións moi complexas e foi froito da colaboración dun grupo de profesionais moi implicado”, engade. Os participantes recibían na súa casa o tratamento, preparado e de xeito aleatorio no Servizo de Farmacia do Hospital do Mar. Debían tomalo de forma diaria durante 14 días.

Os resultados indican que, aínda que non se demostrou un descenso na carga viral en comparación a pacientes que tomaron placebo, observouse que algúns dos síntomas máis habituais si se reducían máis rápido nas persoas que tomaron o E-52862. Así, a cefalea reduciuse nunha porcentaxe maior nos suxeitos que recibiron o composto en comparación aos que recibiron placebo, cunha porcentaxe superior de suxeitos sen dor de cabeza a partir do cuarto día de tratamento. Tamén se reduciu a tose e a dor de gorxa, síntomas aparentes e tamén residuais en moitos pacientes que sofren a covid-19.

Un fármaco para a atención primaria

O doutor Santi Grau, director da Área do Medicamento do Hospital do Mar e primeiro asinante do traballo, pon en valor a importancia dos resultados. “A covid-19 é unha patoloxía que non se vai a ir e que vai estar connosco, tanto no verán como no inverno. Polo tanto, ter un fármaco para algo que forma parte da nosa vida é moi boa noticia”, explica. Adicionalmente e, aínda que se precisa de estudos nun número maior de pacientes, o E-52862 parece ter un perfil de interaccións con outros fármacos inferior ao dalgún dos antivirais utilizados nestes momentos neste tipo de pacientes. Neste senso, a profesora da UAB Elena Martín-García, última autora sénior compartida do estudo e tamén investigadora sénior do Grupo de Investigación en Neurofamarcoloxía da UPF, puntualiza que “o bloqueo do receptor SIGMA1 impide a replicación do virus por un mecanismo que non depende da porción do SARS-CoV-2 que se modifica nas distintas variantes do mesmo, podendo desta maneira ser eficaz de forma similar fronte ás diferentes cepas do virus”.

O autor principal do estudo e xefe do Servizo de Reumatoloxía do Hospital do Mar, o doutor Jordi Monfort, engade que “o propósito deste estudo era tratar a enfermos que empezan cunha covid-19 con sintomatoloxía leve para evitar que empeorasen e chegasen a necesitar atención hospitalaria”. Ademais, fármacos deste tipo, para administrar na atención primaria e evitar maior presión ao sistema, non hai case ningún, “de aquí a súa importancia”, apunta. Ao mesmo tempo, trátase dun medicamento de fácil manexo e administración por parte da rede sanitaria de atención primaria.

Segundo os investigadores, estes achados destacan un novo mecanismo de acción para o tratamento da covid-19, que tamén podería ser útil para outras infeccións víricas. O estudo contou con financiamento da Axencia Estatal de Innovación do Ministerio de Ciencia e Innovación, da Generalitat de Cataluña, do Instituto de Saúde Carlos III, así como da Xunta de Galicia a través das axudas RESCATA-COVID e dos fondos FEDER e Next Generation da Unión Europea. Tamén contou con financiamento parcial de ESTEVE Pharmaceuticals S.A.