Un equipo internacional do Cima Universidade de Navarra e da Universidade de Cambridge describe por primeira vez os mecanismos de regulación xenética que favorecen a evolución da leucemia. Neste estudo, o máis exhaustivo ata a data, analizaron as diferenzas que existen na xeración das células sanguíneas sas fronte ás células sanguíneas leucémicas.
En concreto, centráronse en caracterizar os mecanismos de regulación xenética que utilizan as células para decidir cando e en que medida un xene se activa ou desactiva (expresión xenética). Estudar este proceso é moi importante xa que a regulación xenética determina se a identidade que tomarán as células será a de célula sa ou de célula leucémica. Usando tecnoloxías de última xeración, os investigadores desvelaron que as células leucémicas corrompen mecanismos clave de regulación xenética que determinan a identidade das células sas, o cal bloquea a súa evolución cara a células sas maduras e facilita o crecemento do tumor.
Os autores desvelaron que as células leucémicas corrompen mecanismos clave de regulación xenética que determinan a identidade das células sas
A leucemia é o segundo cancro de sangue que máis prevalece. Segundo o último informe da Rede Española de Rexistros de Cancro sobre as estimacións desta enfermidade en España, en 2023, sumaranse 6.411 novos casos de persoas diagnosticadas de leucemia. Este achado abre vías para o desenvolvemento de novos tratamentos para estes pacientes oncolóxicos.
Os resultados deste estudo multicéntrico publícanse no último número da revista Nature Genetics. Neste traballo tamén colaboraron investigadores da Universidade de Salzburgo (Austria) e da compañía biotecnolóxica Relation Therapeutics (Reino Unido). Varios dos seus investigadores pertencen ao Centro de Investigación Biomédica en Rede en Cancro (CIBERONC) e ao Instituto de Investigación Sanitaria de Navarra (IdiSNA).
Na orixe da formación celular
O proceso de formación das células sanguíneas (hematopoese) comeza nas células nai hematopoéticas, que son capaces de xerar os distintos tipos de células sanguíneas (glóbulos brancos, glóbulos vermellos e plaquetas).
En concreto, é na cromatina (a mestura de ADN e proteínas que forman os cromosomas) onde se dan os procesos de regulación xenética que dan lugar á gran variedade de tipos celulares presentes no sangue. Nestes procesos interveñen dous grupos de proteínas chamados factores da cromatina e factores de transcrición.
Os factores de transcrición marcan os xenes específicos que se van a activar en cada tipo celular e os factores da cromatina regulan a expresión destes xenes mediante cambios na estrutura bioquímica da cromatina. Desta forma, determínase a identidade das células sanguíneas. A desregulación destes procesos desencadea distintos cancros sanguíneos, sendo a leucemia o segundo máis frecuente.
Ata o momento non estaba claro o papel que xogaban os factores da cromatina na determinación da identidade celular. Con todo, o equipo de investigadores do Cima e de Cambridge demostrou que os factores de cromatina son un elemento crucial na regulación da identidade celular. Para iso, utilizáronse tecnoloxías de CRISPR e célula única.
“Grazas ao uso dunha tecnoloxía que permite estudar células individuais, demostramos a complexidade dos procesos que regulan as células, revelando unha gran diversidade na función de factores de cromatina, así como outras funcións compartidas cos factores de transcrición”, explican Julen Mendieta e Ainhoa Goñi, primeiros autores de estudo e investigadores do Programa de Hemato-Oncoloxía do Cima, integrado no Cancer Center Clínica Universidade de Navarra.
Estudar a identidade celular na leucemia
Estudando os procesos que regulan a identidade celular na leucemia, este equipo revelou como as células leucémicas corrompen as funcións normais dos factores de cromatina para bloquear a evolución cara a tipos celulares sans e facilitar o crecemento tumoral.
Na súa análise observaron que nesta alteración formáronse novos complexos de factores de transcrición e factores de cromatina exclusivos das células leucémicas. “Como estes complexos son específicos da leucemia e non son necesarios para a hematopoese normal, son unha diana ideal para unha terapia que poida desactivalos sen causar ningún outro dano ao paciente, a diferenza de tratamentos actuais como a quimioterapia, con altos niveis de toxicidade”, asegura David Lara Astiaso, investigador do Departamento de Hematoloxía da Universidade de Cambridge e autor principal de estudo.
O profesor Brian Huntly, director do Departamento de Hematoloxía da Universidade de Cambridge e codirector do estudo, destaca que “identificar unha nova vía terapéutica potencial para a leucemia é especialmente importante. Por exemplo, na leucemia mieloide aguda, que é a máis común en adultos e moi agresiva, só o 15 % das persoas diagnosticadas desta enfermidade sobreviven máis de cinco anos”.
