Venres 29 Marzo 2024

A voltas coa visita de Alexander Von Humboldt ás illas Cíes en 1799

Alexander Von Humboldt
Alexander Von Humboldt

Convén recordar que as illas Cíes, ademais de ter a mellor praia do mundo, pertencen a un parque nacional. E que, malia as especies alóctonas invasoras, como eucaliptos, visóns e turistas ruidosos, seguen a ser un paraíso natural. Así puido entendelo en 1799 o pai da xeografía moderna, Alexander Von Humboldt, quen segundo a escritora Emilia Pardo Bazán foi un dos visitantes do arquipélago vigués, antes de zarpar dende A Coruña para a súa primeira expedición americana.

Astrónomo, xeógrafo, humanista, naturalista e explorador, Humboldt foi o que chaman un polímata, un sabio en moitos campos. E está considerado a última gran figura da Ilustración. Era, tamén, un gran viaxeiro. E os seus periplos por Sudamérica, aínda baixo a coroa de España, foron as súas máis importantes expedicións científicas.

Publicidade

Na primeira delas, chegou á Coruña a mediados de maio de 1799, coa intención de embarcarse cara Canarias e América. Acompañábao o botánico francés Aimé Bonpland. Tiñan pasaxe para a corveta “Pizarro”, que comunicaba coa habana. Pero, nese ano, o rei de España, Carlos IV, mantiña xa unha sólida alianza con Francia. Polo que Inglaterra estaba en guerra con ambas as dúas e a súa escadra bloqueaba o tráfico coas colonias.

Así que a partida de Humboldt se demorou durante semanas. Non conseguiría embarcar ata o 5 de xuño. Co que aproveitou a súa estadía en Galicia para realizar varias expedicións: “Coleccionamos as plantas que recolleramos nos fermosos vales galegos, non visitados por ningún naturalista”, escribiría nunha das súas cartas, “estudamos as algas e os moluscos que a marea do Noroeste botaba en grandes cantidades ao pé das rochas acantiladas”.

Visita a Ferrol

Está documentado que visitou Ferrol, nunha excursión en barco na que aproveitou para facer medicións das augas da súa ría, cunha sonda termométrica. E ata estudou a Torre de Hércules e concluíu que eran erróneas algunhas medidas de latitude e lonxitude que aparecían nos principais mapas.

Non entanto, non sabemos con certeza se Humboldt estivo nas Cíes. Cando menos, non polos seus propios escritos. Porque, antes de zarpar da Coruña, deixou 43 cartas, que enviou o propietario da pensión na que se aloxaba. A súa partida foi precipitada porque mellorou o tempo e desapareceron os barcos ingleses que roldaban polo cabo Fisterra. Así que foi o seu fondista quen tivo que pagar o franqueo, anécdota coa que fará grandes chanzas o propio investigador posteriormente.

Destas 43 cartas, só se conservan actualmente dez. Foron estudadas por Francisco Díaz-Fierros e Daniel Rozados, nun volume publicado polo Conselo dá Cultura Galega. E, como recoñecen os propios investigadores, son insuficientes para saber que fixo o xeógrafo nas súas case tres semanas en Galicia.

O presidente da Fundación Humboldt de Galicia, Perfecto Yebra, sospeita que foi máis alá: “Non podemos afirmar que gozase soamente da súa agradable estadía no porto da Coruña, como este confesa, senón tamén que chegou a coñecer o país galego, aínda que non sexa posible precisar onde”.

Pero a pista da visita ás illas Cíes aparece noutra parte. Vaina dar un século máis tarde a escritora Emilia Pardo Bazán, que na súa obra “Guía do turista: Mondariz, Vigo Santiago”, editada en 1912, afirma, referíndose ao arquipélago: “O célebre Humboldt visitou estas illas e sospeitou se serían as Cassitérides ou Illas do Estaño que chamaban os romanos, e que tanto se discutiu pola súa situación”.

Humboldt marabillouse coa laboriosidade dos galegos

Non sabemos de que fonte bebe Pardo Bazán para confirmar que Humboldt visitou estas illas. Pero non é das dez cartas “galegas” que se conservan. Como tampouco por comentarios nos seus propios libros.  Porque non aparece na súa enciclopédica “Cosmos“, un monumental compendio dos coñecementos sobre a Terra e o Universo en cinco tomos. Nela, o xeógrafo sitúa as Cassitérides nas proximidades de Inglaterra.

Nunha das súas cartas coruñesas si fai unha mención ás Illas do Estaño, ao sospeitar que o nome da Torre de Hércules puidera vir de cando gregos e fenicios viñan a estas costas en busca do prezado metal.

Fáltanos o retrato de Humboldt das Cíes. De todas as súas frases sobre Galicia, a mellor é a que define o carácter dos galegos e o seu espírito de sacrificio: ” Que pobreza e que laboriosidade dos seus habitantes! Non sempre o froito do traballo é o benestar”.

Pero, se habemos de crer a Emilia Pardo Bazán, o pai da xeografía moderna, o home que bautizou o Xurásico, que sentou as bases da sismoloxía e a xeofísica, que describiu a tempestade magnética ou que deu o seu nome a un pingüín e á corrente mariña do océano Pacífico, o último ilustrado, Alexander Von Humboldt, puxo o seu pé nas illas Cíes un día da primavera de 1799… Soa verosímil. Non temos a certeza, pero podemos crelo. Ó cabo, tamén se di que nelas estivo Xulio César no século I. E ninguén viu nunca o “Divino Calvo” mercando un billete para o barco de Vapores de Pasaxe…

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un mapa da NASA alerta da subida do mar en Galicia e revela as zonas máis afectadas

Unha ferramenta dixital baseada nos datos científicos do Sexto Informe do IPCC ofrece unha proxección sobre as subidas do nivel do mar en todo o mundo ata 2150

A gran eclipse solar de abril: cando e onde vela en Galicia?

Este fenómeno astronómico será visible de maneira parcial no oeste da comunidade, especialmente na franxa atlántica da Coruña e Pontevedra

O mapa dos ‘químicos eternos’ en Galicia: ata 70 zonas sospeitosas de grave contaminación

Unha investigación europea sinala a presenza no continente destas substancias nocivas para o medioambiente e a saúde

Identificado un novo campamento romano na fronteira entre Galicia e Portugal

Un equipo de arqueólogos detecta un posible recinto fortificado de tres hectáreas de extensión datado entre os séculos I a.C. e I d.C.