O desenvolvemento da minaría antiga puido causar a transformación da paisaxe, dos usos do solo e da vexetación. Esta é unha das conclusións ás que chegou un equipo de investigadores do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) que estuda o impacto da minaría do ouro na Hispania romana no marco do proxecto Avraria. Os científicos analizaron os depósitos de auga empregados nas explotacións mineiras romanas do Courel (Lugo) e o proxecto prevé estender o traballo de campo a outras zonas de Galicia, Asturias, León e Portugal.
O proxecto Avraria, que comezou no 2020 e está previsto que conclúa no 2024, ten como obxectivo “estudar a explotación do ouro en Hispania e comprender os cambios que implicou sobre a organización do territorio, a estrutura económica e a conformación da paisaxe”, explica Brais X. Currás, investigador do CSIC no Instituto de Historia. O fin último é dispoñer dunha síntese histórica que achegue unha imaxe global do papel desempeñado polo ouro na evolución política e económica do Imperio Romano, e do seu impacto local na configuración da paisaxe.
Os primeiros resultados
Os primeiros datos obtidos, permiten valorar diacrónicamente os cambios nas formas de ocupación e explotación do territorio galego do Courel desde o momento inmediatamente anterior ao comezo dos labores mineiros, durante o seu funcionamento e tras o seu abandono.
“Esta zona de montaña caracterízase polo forte impacto causado pola conquista romana na organización territorial e social. É unha área que aparentemente estivo case despoboada durante a Idade do Ferro e que a partir da implantación do poder de Roma experimentou unha fonda transformación: abríronse ducias de novas explotacións auríferas e xurdiu unha nova rede de poboamiento”, explica Currás. “Os traballos de investigación centráronse nos depósitos da rede hidráulica empregada para abastecer os labores mineiros”, engade.
O equipo de científicos realizou sondaxes nesta zona para secuenciar cronoloxicamente a evolución dos labores mineiros e estudar o impacto ambiental da explotación do ouro.
“Os depósitos de auga empregados nas explotacións mineiras romanas ao descuberto son verdadeiros arquivos que conteñen unha gran cantidade de información referente á evolución da paisaxe. En concreto, a sedimentación que se produciu dentro do vaso do depósito mentres estivo en funcionamento e durante boa parte do período que seguiu ao seu abandono (cando a auga aínda se seguía a acumular), contén información paleoambiental extremadamente rica con datos de carácter edafolóxico, palinolóxico, carpolóxico e antracolóxico”, destaca Currás.
“Agora estamos a procesar os primeiros resultados das mostraxes nos depósitos de auga, e prevemos que boten luz sobre cuestións que se poden relacionar co impacto da minaría, como unha intensificación da antropización derivada dun aumento da densidade demográfica en zonas mineiras; a transformación nos usos do solo; a apertura de zonas de cultivo e pasto; a evolución dos procesos de deforestación; a introdución de novas especies ou a contaminación ambiental causada por metais pesados asociados coa actividade minerometalúrxica”, avanza Currás.
O traballo de campo do proxecto Avraria inclúe as minas do cuadrante noroccidental da Península Ibérica, entre elas As Médulas, considerada a principal explotación aurífera do Imperio Romano, e La Leitosa, ambas as dúas en León, e Montefurado, en Galicia.
O proxecto contempla catro grandes liñas de actuación: a identificación e topografía das explotacións de ouro da Hispania romana, a cuantificación do volume de ouro extraído das explotacións mineiras, a determinación do inicio e fin da explotación de ouro en Hispania, e, por último, o estudo do impacto ambiental da minaría.
A investigación, que está coordinada polo grupo de Estrutura Social e Territorio do Instituto de Historia do CSIC, conta coa participación da Universidade de León e da Universidade de Santiago de Compostela. Os traballos na serra do Courel contaron coa autorización da Dirección Xeral de Patrimonio da Xunta de Galicia e a colaboración da Comunidade de Veciños de San Xulián (A Rúa) e das Comunidades de Monte Veciñal en Mancomún de Seoane do Courel.