Sen que pasase un ano do lanzamento do telescopio espacial Euclid e uns seis meses despois de que ofrecese as súas primeiras imaxes a toda cor do cosmos, esta misión da Axencia Espacial Europea (ESA) publica cinco novas vistas sen precedentes do universo.
As fotografías, nunca vistas ata o de agora, demostran a capacidade deste telescopio para desentrañar os segredos do cosmos e permiten aos científicos desde buscar planetas solitarios ata utilizar as galaxias como lentes para estudar a misteriosa materia escura.
De feito, Euclid pretende desvelar os segredos da materia e a enerxía escuras, que se cre que constitúen o 95% do universo. Para estudar esa influencia “escura” no cosmos visible, observará durante o próximos seis anos as formas e movementos de miles de millóns de galaxias ata unha distancia de 10.000 millóns de anos luz. Deste xeito, creará o maior mapa cósmico en tres dimensións xamais realizado.
Pero, mentres tanto, Euclid vai ofrecendo imaxes espectaculares como as mostradas agora, que forman parte das súas observacións temperás. Ademais, veñen acompañadas dos primeiros datos científicos da misión, que se fan públicos e en 10 artigos científicos de próxima publicación.
Cúmulo de galaxias Abell 2390, con ao redor de 50.000 galaxias e un belo despregamento de lentes gravitacionais (arcos curvos xigantes no ceo), que se usan para explorar o universo escuro. Foto: ESA/Euclid Consortium/NASA/J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay)-G. Anselmi 
Cúmulo de galaxias Abell 2764 (arriba á dereita), que comprende centos de galaxias dentro dun vasto halo de materia escura. En primeiro plano, a brillante estrela Beta Phoenicis. Foto: ESA/Euclid Consortium/NASA/J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay)-G. Anselmi Grupo Dourado, unha concentración de galaxias de diversos tipos (desde moi brillantes ata moi débiles) que Euclid captou para coñecer a súa evolución. Foto: ESA/Euclid Consortium/NASA/J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay)-G. Anselmi 
Nebulosa Messier 78, un vibrante viveiro de estrelas envolto en po interestelar no que se puido adentrar Euclid coa súa cámara infravermella. Foto: ESA/Euclid Consortium/NASA/J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay)-G. Anselmi 
NGC 6744, arquetipo de galaxia espiral, como nas que se forman a maioría das estrelas do universo local. Foto: ESA/Euclid Consortium/NASA/J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay)-G. Anselmi
Os responsables da misión, na que tamén colabora a NASA, destacan que este primeiro catálogo corresponde ás observacións do telescopio durante un só día, revelando máis de 11 millóns de obxectos en luz visible e 5 millóns máis en luz infravermella.
As cinco imaxes presentadas céntranse, con todo detalle, en dous cúmulos de galaxias (Abell 2390 e Abell 2764), a nebulosa ou viveiro de estrelas Messier 78, unha galaxia espiral prototipo (NGC 6744) e o Grupo Dourado, unha concentración de galaxias de diversos tipos.
Ciencia desde o centro ESAC en Madrid
“Non é esaxerado dicir que os resultados que estamos a obter con Euclid non teñen precedentes”, afirma Carole Mundell, directora científica da ESA e responsable do centro ESAC que ten a axencia preto de Madrid, onde este xoves varios expertos europeos explicaron estes últimos resultados e os detalles da misión.
“A beleza de Euclid é que cobre grandes rexións do ceo con gran detalle e profundidade, e pode capturar unha ampla gama de obxectos diferentes na mesma imaxe, desde os máis débiles aos máis brillantes, desde os máis distantes aos máis próximos, desde os cúmulos de galaxias máis masivos aos pequenos planetas. Obtemos unha visión moi detallada e moi ampla á vez”, subliña Mundell.
“Esta asombrosa versatilidade deu lugar a numerosos resultados científicos novos que, cando se combinen cos da sondaxe de Euclid nos próximos anos, alterarán significativamente a nosa comprensión do universo”, engade.
“As imaxes e os achados científicos asociados son impresionantemente diversos en canto aos obxectos e ás distancias observadas. Inclúen unha gran variedade de aplicacións científicas e, con todo, representan tan só 24 horas de observacións”, apunta Valeria Pettorino, científica de Euclid, “e estamos a desexar que cheguen seis anos máis de datos”.
O conxunto completo destas primeiras observacións centrouse en 17 obxectos astronómicos, desde nubes de gas e po próximas ata afastados cúmulos de galaxias, antes da sondaxe principal de Euclid co que se tratarán de descubrir os segredos do universo escuro.
As imaxes obtidas por Euclid son polo menos catro veces máis nítidas que as que se poden tomar con telescopios terrestres. Cobren grandes zonas do ceo cunha profundidade inigualable e permiten observar o universo afastado con luz visible e infravermella.
Aínda que visualmente impresionantes, as novas imaxes son moito máis que belas instantáneas: revelan novas propiedades físicas do universo e características dos seus obxectos grazas ao poder de observación de Euclid.
Por exemplo, estes primeiros achados mostran que pode buscar en rexións de formación estelar os ás veces chamados planetas “rebeldes” ou solitarios, que flotan libremente cunha masa só catro veces superior á de Xúpiter.
O telescopio espacial tamén permite estudar as rexións exteriores dos cúmulos estelares cun detalle sen precedentes, cartografar diferentes poboacións estelares para explorar como evolucionaron as galaxias ao longo do tempo, detectar cúmulos estelares individuais en grupos de galaxias distantes, identificar novas galaxias ananas, ver a luz de estrelas arrincadas das súas galaxias proxenitoras… e moito máis.
“Euclid demostra a excelencia europea en ciencia de fronteira e tecnoloxía punta, e pon de manifesto a importancia da colaboración internacional”, afirma Josef Aschbacher, director xeral da ESA, que conclúe: “É tan só o comezo da súa apaixonante viaxe para cartografar a estrutura do universo”.
