Únete á nosa canle de Whatsapp
Rosa Pérez Gregorio (UVigo) e Susana Soares (Requimte, Rede de Química e Tecnoloxía, participada polas universidades Nova de Lisboa e de Porto) son as líderes e autoras da idea a partir da que se xestou o proxecto europeo Wheatbiome, que desentrañar o potencial dos microorganismos do trigo —o conxunto destes coñécese como microbioma— para o desenvolvemento de alimentos e pensos máis sans e sostibles. Conta cun orzamento de 5 millóns de euros e no que participan 13 entidades de Portugal, España, Polonia, Países Baixos, Lituania e Hungría
“O proxecto xurdiu como fusión da liña de traballo de Susana (compostos bioactivos da dieta e percepción do sabor) e da miña (compostos bioactivos da dieta e impacto na saúde: modulación de enfermidades (auto) inmunes causadas por alimentos), cando ambas formabamos parte do grupo de investigación de LAQV-Requimte, Foodphenolab”, explica Rosa Pérez. A súa idea inicial era o deseño de alimentos combinando saúde e sabor, porque “de nada sirve que eu mire que un determinado alimento/suplemento ten un impacto determinado na saúde, se logo o consumidor o rexeita por motivos organolépticos, que van moito máis aló dun ensaio sensorial, xa que a variabilidade no sentido do gusto é inmensurable”, sinala a investigadora, Ramón y Cajal do grupo CF1 (Food and Health Omics) da UVigo.
O impulso definitivo ao proxecto Wheatbiome, Unravelling the Potential of the Wheat Microbiome for the Development of Healthier, More Sustainable and Resilient Wheat-derived Food & Feed Products, chegaría no ano 2021 da man do catedrático da Universidade de Vigo Jesús Simal (actual IP de Wheatbiome pola UVigo), que lles permitiu a Rosa Pérez e Susana Soares acabar de completar a idea inicial co seu consello de utilizar o trigo por unha cuestión de sostenibilidade. “A elección do trigo foi idea de Jesús porque é un cultivo con baixas necesidades hídricas e polo tanto sostible. Do mesmo xeito, eu traballo na modulación da enfermidade celíaca, que está en aumento, e pareceunos que encaixaba todo: por un lado, utilizar un cultivo sostible, pero, polo outro, intentar entender se é posible minimizar o efecto prexudicial do consumo de glute”, detalla Rosa Pérez.
Obxectivos principais do proxecto e achega da UVigo
Xunto á UVigo, a Universitat de València e as empresas Contactica, Isanatur Spain e Editorial Agrícola Española conforman a representación española no proxecto que ten como obxectivo principal comprender de que modo a microbiota impacta, dunha banda, o cultivo do trigo e a calidade nutricional de forma xeral e específica, respecto ás proteínas causantes da enfermidade celíaca ou a produción de novos alimentos para humanos e animais usando microbiota autóctona con carácter probiótico, entre
“Contamos con expertos das áreas de edafoloxía e química agrícola, ciencia e tecnoloxía dos alimentos e nutrición, alimentación animal e ciencias veterinarias, bioloxía molecular e celular e nutrixenómica e estudos clínicos”, detalla a coordinadora de Wheatbiome, que engade que este traballo será complementado con expertos en transferencia de coñecemento (formación ao sector primario), a industria alimentaria (encargada dos prototipos de alimentos a testar en humanos) e un equipo de bioinformáticos, para desenvolver unha ferramenta de toma de decisións nunha perspectiva transnacional para modelizar os datos obtidos para predicir comportamentos futuros.
En canto ao papel que a UVigo desenvolve no proxecto Wheatbiome, o catedrático Jesús Simal sinala que “se centra en investigar os efectos dos novos produtos derivados do trigo, fermentados ou non, na súa calidade hixiénico-sanitaria e nutricional e a riqueza en compostos bioactivos”, detalla o docente e investigador o Departamento de Química analítica e alimentaria. Estes traballos serán realizados na área de Nutrición e Bromatoloxía, da calidade hixiénico-sanitaria e nutricional e a riqueza en compostos bioactivos encargarase o grupo de investigación AA1, liderado polo catedrático Jesús Simal e os estudos de interacción molecular, bioaccesibilidade e a bioctividades serán desenvolvidos no CF1, baixo a dirección de Rosa Pérez.
“Desde a pandemia todos aprendemos a ver eses minúsculos [os microorganismos] como capaces de cambiar as nosas vidas”
ROSA PÉREZ, investigadora da UVigo
Os microorganismos, protagonistas
Rosa Pérez incide no enfoque amplo deste proxecto, que non se centra unicamente na microbiota do trigo. “Os microorganismos están presentes constantemente na nosa vida cotiá e ata hai moi pouco non se lle prestaba a atención que merecen, aínda que creo que desde a pandemia todos aprendemos a ver eses minúsculos como capaces de cambiar as nosas vidas”, reflexiona a investigadora Ramón y Cajal da UVigo. Rosa Pérez lembra que os microorganismos son quen de modular desde a carga dun certo contaminante ambiental, a aspectos relacionados coa seguridade e calidade alimentaria, a saúde dun solo ou a saúde humana.
“Son biomarcadores ou quizais responsables de alteracións nos nosos ecosistemas. Unha dibiosis é un cambio na ecoloxía habitual ou natural dun determinado ambiente (sexa este un solo, ou un intestino) e nos estudos de saúde, cada vez máis escóitase falar de disbiosis microbiana”, un desequilibrio que en humanos foi estudado, principalmente, a nivel intestinal, aínda que o primeiro contacto cun alimento é a boca e non se coñece o impacto destas poboacións microbianas na saúde, nin na percepción do sabor de determinados alimentos.
“Algunhas persoas, como pacientes oncolóxicos, perderon a capacidade de percibir un sabor e sábese que a súa microbiota a nivel intestinal mudou, pero, que pasa coa microbiota presente na cavidade oral?”, pregunta Rosa Pérez, que sinala que se se trasladan as relacións microbiota humana-saúde a un solo, e pensamos que diferentes microorganismos o habitan dependendo das características fisicoquímicas o ambientais dese solo, “pódese plantexar ata que punto este microorganismo e a súa interacción coa planta poden impactar o seu metabolismo ou produción de nutrientes”.
Para a coordinadora principal de Wheatbiome chegar a comprender os mecanismos e variables que afectan á composición microbiona dun determinado solo ou planta permitiría aprender a modulalo equilibrando sostibilidade e calidade e seguridade alimentaria e saúde humana. “Se conseguimos ademais, establecer as bases para avaliar o impacto no sabor dos alimentos e integrar todas estas variables para construír unha ferramenta de toma de decisións, estaríamos contribuíndo ao desenvolvementos das bases para construír sistemas alimentarios sostibles, resilientes, saudables e organolépticamente aceptados polo consumidor”, explica Rosa Pérez, que sinala os microorganismos como os verdadeiros protagonistas en Wheatbiome.
