Únete á nosa canle de Whatsapp
Mercedes Núñez Targa ten unha rúa ao seu nome no barrio de Bouzas, en Vigo, a cidade onde faleceu en 1986 e onde pasou os derradeiros anos da súa vida, na que xamais esqueceu como contar os números en alemán. O seu fillo, o vigués Pablo Iglesias Núñez, promotor da Amical de Mauthausen en Galicia, a asociación que mantén viva a memoria dos españois nos campos de exterminio, recordaba sempre como a súa nai sobreviviu ao campo de exterminio de Ravensbruck, o maior para mulleres en territorio alemán. E como alí contaban na lingua de Kant para practicar o famoso “Appell”, un odioso método de tortura. Os presos formaban no patio –unha vez ata corenta horas seguidas- en posición de firmes, con temperaturas baixo cero. Quen movese a cabeza era mallado ata a morte. E estaban obrigados a contar en alta voz cada un dos lategazos que os gardas daban aos prisioneiros.
Mercedes Núñez Targa conseguiu seguir vivindo tras aquel inferno. E tivo unha existencia intensa, na que tamén foi secretaria do poeta Pablo Neruda ou autora ela mesma de varios estudos. O presidente De Gaulle condecorouna coa Lexión de Honra.
O seu paso polos campos nazis é unha historia común a outros republicanos españois. Detida tras a Guerra Civil, foi condenada a 12 anos de prisión e trasladada ao cárcere madrileño de Ventas. Pero un erro burocrático permitiulle escapar, cruzou os Pireneos e rematou internada no campo de Carcassonne, desde onde a Gestapo decidiu finalmente trasladala a Alemaña. Sobreviviría case tres anos en Ravensbrück. “Destinada ao crematorio” (Renacemento, 2011) é un dos libros que rescatan a memoria desta viguesa de adopción.
Pero houbo máis galegos no holocausto. Algúns sobreviviron para ver entrar en Mauthausen aos tanques do xeneral Dager para liberalo o 5 maio de 1945. Unha foto histórica amosa o momento, cunha pancarta sobre o portalón que di, en castelán: “Os españois antifascistas saúdan ás forzas liberadoras”. Faltan datos completos, pero só no campo de Gusen entraron 3.846 presos republicanos e sobreviviron 444. En Mauthausen, están documentados 106 mortos naturais de Galicia entre milleiros de españois.
A súa historia é a dunha formidable derrota. Francia internounos en campos de refuxiados tras a Guerra Civil. E, coa invasión alemá, convertéronse nun problema. Cando Himmler pregunta a Franco que facer con eles, Serrano Suñer responde: “Non nos interesan, non son españois”. Deste xeito, foilles aplicada a mesma “solución final” ideada contra os xudeus: só sairían dos campos “polo fume da cheminea”.
Outro sobrevivente galego, Ramón Garrido Vidal, do Grove, describiu nun diario as horas previas á foto da liberación: “Amence chovendo. Durante a noite, morreron dúas ou tres persoas por extenuación”. Eses compañeiros non espertaron para ver os blindados Sherman de Dager entrar en Mauthausen.
Desde o principio da guerra mundial chegaron republicanos españois aos campos da morte nazis. O 6 de agosto de 1940 apareceu na estación de Mauthausen o primeiro tren cargado con prisioneiros españois, moitos deles galegos. Van no convoi os vigueses Agustín Cameselle e Francisco Pena. Xunto a eles, veciños de Bueu como José Fernández Pastoriza ou Manuel Rei Cruz. Outro vigués: Manuel Fernández Gutiérrez; pontevedreses como Antonio Gómez Torres ou Claudio Tizón; e coruñeses como Adriano Castelo Soutelo ou Luís Rafales Lamarca.
O 13 decembro de 1940 chega o maior continxente de galegos. José Jornet, un catalán que viaxaba a bordo, relata aquela viaxe: “Os da Gestapo metéronnos en vagóns de carga. Foron tres días e tres noites encerrados, sen auga nin comida, facendo as nosas necesidades nun recuncho do vagón, que estaba precintado; viaxamos entre vómitos e diarreas, sen saber onde iamos”.
Pero nin nos seus peores pesadelos podían supoñer o que lles esperaba nos campos de exterminio. Francisco Batiste, na súa autobiografía “O sol extinguiuse en Mauthausen”, explica a candidez dos novos prisioneiros: “Cando chegamos ao campo, vimos unha alta cheminea da que saían fume e labaradas. Despedía un cheiro noxento. Pensabamos que era o sistema de calefacción”.
O franquismo desentendeuse daqueles cidadáns e o tema do holocausto foi en España un tabú durante toda a ditadura. En Mauthausen, tatuóuselles o seu número de preso, vestíuselles co drilich -o “pixama de raias”- e identificóuselles cun triángulo azul e unha “S”. Sobreviventes galegos dos campos hai documentados menos de medio cento. Moitos ocultaban a súa procedencia para protexer ás súas familias. Hoxe ningún deles vive. A foto da liberación non conta que pasou despois, porque o último drama das súas vidas foi que os aliados avalaron a Franco e eles nunca puideron regresar ao seu país.
Foi unha segunda maldición histórica. Os combatentes con Hitler na División Azul regresaban a casa como heroes. As vítimas republicanas do holocausto seguiron no exilio e derrotadas. Como Mercedes Núñez Targa, que con todo nunca deixou a súa loita. E que puido finalmente regresar e asentarse en Vigo, onde faleceu en 1986, divulgando durante anos a súa experiencia para que non se esqueza a súa memoria. Hoxe unha rúa en Vigo, na zona de Bouzas, honra a súa memoria…
