Que non che veñan con lerias: a wifi non é perigosa

* Un artigo de

En casa, no traballo, pola rúa. Cando o noso móbil busca as redes wifi dispoñibles aparece unha listaxe case interminable coas redes dos veciños, a oficina, as empresas da volta e os comercios próximos.

Publicidade

É posible que caia agora na conta das decenas de antenas, fontes de radiación, que nos rodean e irradian cada día. E non só wifi: tamén antenas de telefonía, os propios terminais móbiles, asistentes virtuais e decenas de dispositivos bluetooth como reloxos intelixentes, altofalantes sen fíos e un longo etcétera.

Debemos estar preocupados polos seus posibles efectos sobre a saúde?

Medir a radiación wifi

Son numerosos os estudos que avaliaron a cantidade de radiación á que estamos expostos nas nosas casas, no noso traballo, en medios de transporte, nos comercios. En definitiva, no noso día a día.

Para iso, os científicos dispoñemos duns aparellos chamados exposímetros. Son pequenos, moi sensibles, extremadamente precisos e moi caros, e permítennos realizar medidas cada poucos segundos e mesmo días e semanas.

Así podemos recompilar toda a información de radiación e, ademais, permítennos saber de onde procede: da wifi, do móbil, da antena…. Sen esquecer a emisora de radio FM e de TV, que tamén emiten radiación.

Os científicos somos moi desconfiados e obstinados. Queremos que as cousas se fagan moi ben para garantir que as evidencias nin enganan aos nosos sentidos nin están condicionadas por nada. Queremos que as nosas observacións non se confirmen cun único estudo illado e por iso tentamos reproducir estudos en diferentes condicións e lugares.

Así, para coñecer a exposición persoal da poboación á radiación non podemos quedarnos cun único estudo. Ademais, dispoñemos de ferramentas que nos permiten comparar estudos e sacar conclusións moito máis robustas: son as revisións sistemáticas e as metaanálises. Estes estudos de estudos deben cumprir cuns criterios moi estritos para que sexan publicados. A información que proporcionan, ao basearse en, xeralmente, moitos estudos, será moi importante para entender o que está a pasar.

Nos últimos anos moitos científicos realizamos estudos para avaliar a exposición persoal a estes campos electromagnéticos de radiofrecuencia, que así é como se chaman esas radiacións. Contamos xa con varias revisións sistemáticas que analizaron moitos deses traballos. As máis recentes foron publicadas en 2018 e 2019, e xuntas suman 47 estudos independentes que nos proporcionan esa fortaleza e homoxeneidade que buscamos.

Estes dous estudos determinaron que a exposición ao wifi supón ao redor do 10% da exposición total e que os niveis habituais están moi por baixo dos valores establecidos pola Comisión Internacional para a Protección fronte a Radiacións non Ionizantes (ICNIRP, polas súas siglas en inglés).

Esta comisión científica independente leva décadas analizando os niveis aos cales podería haber efectos e establecendo límites que moitos países adaptan nas súas lexislacións. Non só establece límites para estas radiacións senón que, como se dedica ás radiacións non ionizantes, inclúe outras como os infravermellos (do mando da televisión e da lámpada do fisioterapeuta), a luz visible (para que teñamos coidado coa intensidade de certas lámpadas e os seus efectos sobre os nosos ollos) e a radiación ultravioleta (bastante preocupante, sobre todo cando sae o Sol).

Vinte e tres estudos para chegar a unha conclusión

Do mesmo xeito que hai científicos estudando a exposición persoal e deseñando experimentos para realizar as mellores, máis realistas e fiables medidas, outros científicos dedícanse a avaliar os posibles efectos que estas radiacións teñen sobre a saúde. E en particular, a wifi foi unha banda que espertou, desde hai anos, moito interese.

Os últimos modelos de rúter wifi emiten a dúas frecuencias: 2,4 Ghz (2G) e 5 Ghz (5G). A primeira ten maior alcance, pero proporciona velocidades de transferencia menores. Pola contra, a 5G proporciona conexións máis rápidas, pero a menor distancia do rúter. En calquera caso, comprobaría que en canto se afasta un pouco do rúter perde calidade, cando non todo o sinal.

Recentemente, foi publicada unha revisión sistemática sobre eses posibles efectos sobre a saúde na que, partindo de máis de 1300 estudos, seleccionáronse 23 publicados nas últimas décadas, entre o 1 de xaneiro de 1997 e o 31 de agosto de 2020: 6 epidemiolóxicos, 6 experimentais en humanos, 9 in vivo e 2 in vitro.

A inclusión dos traballos no estudo é unha parte moi importante do proceso, pois debe facerse de forma obxectiva e sistemática. Ademais, co fin de garantir a ausencia de nesgos ou condicionantes nos estudos, estes autores aplicaron criterios de calidade moi esixentes.

En particular, os estudos epidemiolóxicos incluíron varios traballos nos que participaron 373 adolescentes, 2361 nenos e 149 embarazadas, entre outros deseños. Nalgún deles, mesmo, contouse con persoas que dicían ser hipersensibles. Nos estudos in vivo (con animais) e in vitro (con cultivos de células) extremáronse os coidados para garantir a fiabilidade dos resultados e a determinación correcta da cantidade de radiación absorbida.

E a conclusión foi…

A conclusión da revisión sistemática é contundente: atoparon pouca evidencia de que a exposición ao wifi sexa un risco para a saúde na contorna cotiá, onde os niveis de exposición adoitan ser considerablemente máis baixos que os valores de referencia de ICNIRP.

Así que pode seguir durmindo co wifi aceso e, se o apaga, que sexa por aforrar enerxía e non por medo aos seus posibles efectos sobre a súa saúde.

Por que nos preocupa tanto este tema? Por que hai xente que di sufrir os seus efectos? Pois sen entrar a avaliar os intereses que certas empresas e supostos expertos teñen en seguir promocionando o medo, a ciencia tamén o estudou. Na mesma revisión citan un estudo a dobre cego con wifi que demostrou que as expectativas negativas da exposición ao wifi fomentan a aparición de síntomas ilusorios provocados, á súa vez, pola alteración do criterio de decisión sobre que pode ou non ser perigoso. Ás veces, como tamén demostrou a ciencia, condicionados pola información que recibimos a través dos medios de comunicación.

* Alberto Nájera é profesor de Radioloxía e Medicina Física na Facultade de Medicina de Albacete e coordinador da Unidade de Cultura Científica e Divulgación da Universidad de Castilla-La Mancha.

Cláusula de divulgación: o autor non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declara carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.