Únete á nosa canle de Whatsapp
A miúdo pénsase que a demencia é un problema de memoria, como cando unha persoa maior fai unha e outra vez as mesmas preguntas ou perde cousas. Pero a realidade é que as persoas con demencia non só experimentan problemas en áreas da cognición como a memoria, a aprendizaxe, o pensamento, a comprensión e o xuízo: tamén poden experimentar cambios no comportamento.
Eu mesma non imaxinaba que as estrañas actitudes da miña avoa foran un sinal de alerta temperá dunha enfermidade moito máis grave. Alterábase con facilidade se non algo non saía como esperaba mentres cociñaba. Dicía ver a unha muller pola casa, aínda que estivese soa. Tamén desconfiaba dos demais e escondía cousas en lugares estraños.
Estes comportamentos persistiron durante algún tempo ata que, finalmente, lle diagnosticaron demencia. Por iso creo que é tan importante entender que é esta enfermidade e como se manifesta.
Deterioración cognitiva e da conduta
Cando un individuo sofre cambios cognitivos e de conduta que interferen coa súa independencia funcional, considérase que sofre demencia. Con todo, cando os cambios cognitivos e de conduta non interferen na independencia dunha persoa, pero seguen afectando negativamente as súas relacións e o seu rendemento laboral, falamos de deterioración cognitiva leve (DCL) e deterioración comportamental leve (DCoL), respectivamente.
O DCoL e o DCL poden darse xuntos pero, nun terzo das persoas que desenvolven alzhéimer, os síntomas de conduta aparecen antes que a deterioración cognitiva.
Detectar estes cambios de comportamento, que xorden en idades avanzadas (a partir dos 50 anos) e representan un cambio persistente respecto a patróns anteriores, pode ser útil para aplicar tratamentos preventivos antes de que aparezan síntomas máis graves. A miña investigación céntrase nos comportamentos problemáticos que indican un maior risco de demencia.
Cinco sinales no comportamento que hai que ter en conta
Existen principalmente cinco condutas que deberían poñernos sobre aviso se as observamos en amigos e familiares maiores de 50 anos.
Apatía
A apatía é unha diminución do interese, a motivación e o impulso.
Unha persoa apática pode perder o interese polos amigos, a familia ou as actividades. Pode desaparecer a súa curiosidade por temas que normalmente lle interesaban, perder a motivación para cumprir coas súas obrigacións ou volverse menos espontánea e activa. Tamén pode dar a sensación de que carece de emocións que lle eran propias, ou de que xa non lle importa nada.
Desregulación afectiva
Un individuo que experimenta desregulación afectiva pode desenvolver tristeza ou inestabilidade do estado de ánimo, pero tamén volverse máis ansiosa ou preocupada por determinados acontecementos ou por recibir visitas.
Falta de control dos impulsos
O descontrol de impulsos implica unha incapacidade para atrasar a gratificación. Unha persoa con descontrol de impulsos pode volverse axitada, agresiva, irritable, temperamental, discutir moito ou frustrarse con facilidade. Tamén pode volverse máis obstinada ou ríxida, de modo que non está disposta a ver outros puntos de vista e insiste en saír coa súa. Ás veces pode desenvolver condutas sexualmente desinhibidas ou intrusivas, mostrar condutas repetitivas ou compulsións, empezar a roubar en tendas, ou experimentar dificultades para regular o consumo de substancias como o tabaco ou o alcol.
Inadecuación social
A inadecuación social refírese, principalmente, á dificultade para adherirse ás normas sociais nas interaccións cos demais.
As persoas socialmente inadecuadas poden perder o criterio social que tiñan sobre que dicir ou como comportarse. É posible que se preocupen menos por como as súas palabras ou accións afectan aos demais, discutan abertamente asuntos privados, falen con estraños como se lle fosen familiares, digan cousas groseiras ou carezan de empatía nas interaccións cos demais.
Percepcións ou pensamentos anormais
Unha persoa con percepcións ou pensamentos anormais pode sospeitar das intencións dos demais ou pensar que outros pensan facerlle dano ou roubarlle as súas pertenzas. Tamén pode describir que escoita voces ou fala con persoas imaxinarias, e actuar como se vise cousas que non existen.
Antes de considerar calquera destes comportamentos como indicador dun problema máis grave, é importante descartar outras posibles causas do cambio de conduta, como drogas ou medicamentos, infeccións, conflitos interpersoais ou estrés, ou a reaparición de síntomas psiquiátricos asociados a un diagnóstico psiquiátrico previo. En caso de dúbida, pode ser o momento de visitar o médico.
O impacto da demencia
Moitos de nós coñecemos a alguén que padeceu demencia ou coidou a alguén con demencia. Aínda que as persoas de entre 20 e 40 anos poden pensar que isto non vai con elas porque faltan décadas para que a demencia lles afecte, é importante ser consciente de que non é unha viaxe individual. En 2020, en Canadá, os coidadores –incluídos familiares, amigos ou veciños– dedicaron 26 horas á semana para axudar a maiores que viven con demencia. Isto equivale a 235.000 empregos a tempo completo.
Espérase que estas cifras se tripliquen en 2050, polo que é importante buscar formas de contrarrestalo previndo ou atrasando a progresión da demencia.
Aínda que actualmente non existe cura para a demencia, avanzouse cara ao desenvolvemento de tratamentos eficaces, que poden funcionar mellor en fases máis temperás do curso da enfermidade.
Identificar as persoas con risco de padecer demencia mediante o recoñecemento dos cambios na cognición, as funcións e o comportamento ao longo da vida podería axudar a previr a enfermidade e a súa progresión.
*Daniella Vellone é doutoranda en Ciencias Médicas e de Imaxe na Universidade de Calgary.
Cláusula de divulgación: Daniella Vellone non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
