Únete á nosa canle de Whatsapp
Pero é que haberá outra pandemia proximamente?
Hai quen pensará que coa Covid-19 xa viviu todas as pandemias que lle tocaban na súa vida. E oxalá fose así. Con todo, as persoas de máis idade lembrarán xa unas cantas epidemias, incluso algunha pandemia, de gripe. Por exemplo, as de 1957-58, 1968-69, 1977-78, 1997, 2003 e 2009 (porque da de 1918 xa quedan moi poucas persoas que nacesen entón e aínda poidan lembrala). E están documentadas noutras enfermidades, algunhas aínda moi presentes e outras, por sorte, que pertencen ao pasado.
Acórdanse da polio, aínda presente nalgúns países do mundo?
Un día menos
Pero, talvez, o único que deberiamos ter claro é que hoxe queda un día menos para a próxima pandemia.
A Asemblea Xeral da ONU si que parece que, esta vez, por fin o asumiu. Por iso, estableceu o Día Internacional da Preparación fronte ás Epidemias. Unha conmemoración que se celebrou –por primeira vez!– o pasado 27 de decembro de 2020. A súa finalidade é resaltar a importancia da prevención das epidemias e a preparación e a colaboración para tratar de afrontalas con antelación.
O certo é que esta de Covid-19 pillounos, e quen diga o contrario equivócase. Andreu Segura lémbranos que, aínda que era lóxico e verosímil supoñer que sería pouco máis ca unha gripe, esta suposición foi incorrecta. Pero as persoas que ao principio anunciaron que sería unha catástrofe fixérono só baseándose en intuicións ou especulacións.
Que significa 7-1-7
Por todo iso cobra cada vez máis importancia, aínda que sempre a tivo, a preparación fronte a epidemias e pandemias.
Recentemente publicouse un artigo que nos lembra que a rapidez coa que un sistema detecta e responde eficazmente a unha ameaza é a medida óptima de rendemento. Os autores deste artigo afirman que “xerar entusiasmo e apoio para un programa de saúde pública é máis fácil se ten unha métrica de desempeño que sexa sinxela, fácil de lembrar e que catalice o progreso sobre o problema”. Por iso, eles suxiren unha nova meta global de 7-1-7 para a preparación de epidemias.
Iso implica que cada surto sospeitoso poida ser identificado dentro dos sete días posteriores ao seu inicio, se informe ás autoridades de saúde pública co inicio da investigación e os esforzos de resposta en 1 día, e respóndase de maneira efectiva dentro dos 7 días seguintes.
Un dos aspectos interesantes desta aproximación é que engloba moitas das capacidades necesarias para facer fronte a unha epidemia. A ter en conta:
- Acceso apropiado a coidados e tratamentos médicos.
- Existencia dun número adecuado de profesionais sanitarios capacitados que poidan detectar brotes sospeitosos.
- Laboratorios dotados con capacidade de diagnóstico de patóxenos emerxentes.
- Sistemas de información conectados en tempo real desde a clínica e o laboratorio con saúde pública.
En definitiva, trátase de mellorar os sistemas de vixilancia, notificación, investigación e resposta. Pero tampouco poden esquecerse outros aspectos. Como que será imprescindible que exista un abastecemento de subministracións médicas, incluídos equipos de protección persoal. Nin moito menos obviar que será igualmente necesaria a comunicación eficaz coa comunidade e a súa participación e colaboración nas medidas que haxa que adoptar.
A avaliación e a preparación
Non é esta, desde logo, a única aproximación posible a un asunto que é, case por definición, complexo e con moitas derivadas. Proba diso son as dúas cartas publicadas por un grupo de científicos salubristas españois en The Lancet na que se reclamaba a avaliación da resposta española á pandemia de coronavirus.
É evidente que, para estar ben preparados, o primeiro é avaliar o que se fixo e como se fixo. Só así se pode proceder ao establecemento dunha guía para afrontar unha epidemia ou unha pandemia. Só así é posible contemplar que existan estruturas de saúde establecidas, dotadas, e preparadas con persoal suficiente, adecuadamente formado, cunha visión poboacional, antes que exclusivamente clínica ou de laboratorio. E que, ademais, se teñan en conta aspectos fundamentais para toda a poboación: os sociais, incluíndo as desigualdades sociais de saúde, tan presentes nesta pandemia, e tamén os económicos.
Todo isto ten que estar contemplado nas Estratexias de Saúde Pública e de Vixilancia de Saúde Pública que actualmente se están elaborando en España.
Sen esquecer, por suposto, que quen ten que tomar as decisións, porque foron elixidos para iso, non poden avivar, en lugar de relaxar, as tensións políticas que unha crise sanitaria tamén provoca. O papel destes decisores é clave para facilitar a resposta e fortalecer o traballo técnico. E tamén para facer o posible para que poidan utilizarse as ferramentas xurídicas precisas que faciliten a execución das medidas non farmacolóxicas. Medidas que se mostraron eficaces cando se aplicaron correctamente.
Inevitable
É difícil saber cando, como e cal será a próxima pandemia. Pero estar preparados fronte a un espectro diverso de situacións pode axudar a afrontalas. Do que si podemos estar seguros é da inevitabilidade da ameaza dunha pandemia.
* Óscar Zurriaga é profesor titular do departamento de Medicina Preventiva e Saúde Pública (Universitat de València). É investigador no Servicio de Estudios Epidemiológicos y Estadística Sanitaria da Generalitat Valenciana, e na Unidade Mixta de Investigación de Enfermidades Raraas Fisabio-UVEG.
Cláusula de divulgación: o autor recibe fondos obtidos en concorrencia competitiva da Acción Estratéxica de Saúde (AES), do Instituto de Salud Carlos III, para a realización dun proxecto de investigación. É vicepresidente da Sociedad Española de Epidemiología.
