‘A biopsia líquida será unha ferramenta moi poderosa contra o cancro’

Unha entrevista de Jesús Méndez / Axencia Sinc

A biopsia líquida é unha das grandes esperanzas para loitar contra o cancro. En Galicia, o grupo Oncomet liderou este ano unha campaña de mecenado para investigar neste sentido, coa que recadaron máis de medio millón de euros. O científico chinés Dennis Lo é un dos pioneiros nesta técnica de diagnóstico a través do sangue. En 1997 foi o primeiro en demostrar a existencia de ADN do feto na circulación da nai, e desenvolveu a técnica que agora permite descartar a síndrome de Down cunha simple análise de sangue, e agora céntrase na biopsia líquida.

Publicidade

Acaba de publicar un traballo con máis de 20.000 participantes no que demostra que se pode anticipar o diagnóstico dun dos tumores máis frecuentes en China, o que abre a porta a tratamentos máis eficaces. A Axencia Sinc entrevistouno en Berlín, onde participou nas xornadas de ciencia Falling Walls.

– Vostede foi o primeiro que conseguiu identificar ADN do feto no sangue da nai. Polo visto, a clave tivérona un par de traballos que atopaban ADN de células tumorais no sangue dos enfermos. Que sucedeu?

– Buscabamos células, o que é razoable, porque normalmente o ADN está dentro do núcleo delas. Pero estas son moi raras, só unha célula de cada millón que viaxan no sangue da nai é do bebé. Cando vin os dous artigos sobre ADN tumoral aboiando fóra das células pensei que probablemente o feto faría o mesmo.

– E agora, a técnica que detecta a presenza de ADN fetal sirve como proba para detectar a síndrome de Down en máis de 90 países. Que papel ten?

“É posible identificar os bebés que non teñen síndrome de Down cunha análise de sangue”

– Úsase como un test de cribado. A miña primeira idea para desenvolver este test era facer un cribado máis seguro. Con el é posible identificar os bebés que non presentan as anomalías da síndrome de Down, e desta maneira facer probas invasivas –como biopsias da placenta, que teñen un certo risco de aborto– só nas embarazadas cuxo test resulte positivo.

– Pero como pode distinguirse o ADN do feto do da nai?

– Polo tamaño. Os fragmentos de ADN do feto son máis curtos, de modo que a estatística permite estimar que fragmentos pertencen a un ou a outra –isto sucede tamén no cancro, a diferenza das células sas–.

– Cre entón que o estudo completo do xenoma fetal será algo habitual?

– Creo que tecnoloxicamente podería selo, pero hai dous problemas. Un é que aínda é demasiado caro; pero sobre todo é un problema ético. Unha muller embarazada xa ten bastantes problemas polos que preocuparse. Se eu analizo o xenoma completo e lle digo que o seu fillo ou filla ten un risco elevado de desenvolver diabetes aos 40 anos, a nai podería empezar a preocuparse innecesariamente.

– Do ADN do feto pasou á biopsia líquida en cancro. Acaban de publicar un traballo sobre a detección precoz dun tipo de tumor. A biopsia líquida encerra moitas promesas,pero tamén riscos, como caer nun posible sobrediagnóstico. Cal é a súa opinión?

– É unha cuestión que se debe debater. Nós acabamos de publicar un estudo sobre a detección de cancro nasofarínxeo, que é moi habitual en China. Queriamos saber se a técnica é o suficientemente boa como para salvar vidas. Agora esperamos que estea dispoñible para os médicos en 2018. Este é o primeiro paso, co que demostramos que pode ser útil. Pero nós fixémolo no sur de China, unha zona onde é endémico. Teremos que facer o mesmo noutros tipos de cancro; por exemplo, o de pulmón en grandes fumadores, e combinar esta técnica cos TAC de última xeración, que por si sós non son tan fiables como se desexaría. Os estudos a longo prazo, a cinco anos, darannos o seu verdadeiro valor.

– No seu estudo detectaban ata 500 mutacións…

– Si. Neste caso, cada célula canceríxena ten unhas 50 copias dun virus chamado “Epstein Barr”, e cada unha delas contén dez repeticións do marcador que buscabamos, así que estabamos a buscar algo que se repite 500 veces. Considerámolo ‘o número máxico’.

– Entón, neste caso resultaba máis sinxelo que para outros tipos de cancro non causados por virus, non?

– Si, pero o que vimos é que necesitamos chegar a ese número máxico. Se en calquera outro tipo de cancro podemos chegar a identificar esas 500 dianas, seremos capaces de detectalo tamén. Estou seguro de que poderemos atopalos para a maior parte dos tumores.

– A única técnica de biopsia líquida aprobada utilízase para detectar unha mutación en cancro de pulmón, cando non pode facerse a biopsia convencional. En caso de estar presente, pode elixirse un tratamento particular. Cre que serán útiles tamén para vixiar as recaídas?

– Só poderemos saber a resposta a esa pregunta estudando cancro por cancro. No noso caso sobre o cancro nasofarínxeo sabemos que, despois do tratamento estándar, se o nivel de alteracións que atopamos no paciente é cero, o prognóstico é moi bo. Se sobe de certo nivel, entón a esperanza baixa ao 50%. Ese é o dato que podemos usar para preguntarnos: podemos engadir algún tratamento adicional?

– Como ve o futuro? Cre que se farán de forma regular na atención do paciente con cancro?

– Si, creo que serán unha parte central, pero non creo que substitúan ás biopsias tradicionais. Creo que son complementarias.

– Está xustificada entón a esperanza?

– Si, aínda que non se poderá usar en todos os casos. Como sucede co ADN fetal, hai persoas que, por algunha razón que non coñecemos, non o liberan ao sangue. En calquera caso: non será a panacea, pero si unha ferramenta moi poderosa.