Investigadores do CSIC, o Hospital Clínic-IDIBAPS e a Universidade de Barcelona analizaron mostras de 71 pacientes con trastornos de conduta do sono na fase REM, considerada un estadio inicial da enfermidade de párkinson.

O estudo mostra que os pacientes con este tipo de trastorno presentan no líquido cefalorraquídeo niveis elevados de ADN mitocondrial con delecións —mutacións nas que a secuencia xenética perdeu algún fragmento—, que actúan como mecanismo molecular primario do proceso neurodexenerativo asociado á aparición dos síntomas motores e cognitivos.

Publicidade

O párkinson asóciase a unha disfunción nas mitocondrias, os orgánulos encargados, entre outras cousas, de fornecer enerxía ás células. Algúns traballos demostraron que no líquido cefalorraquídeo de pacientes afectados obsérvase que o ADN mitocondrial presenta defectos, o que sería un indicador dese funcionamento imperfecto.

Con todo, aínda non se coñece se ese mal funcionamento mitocondrial é unha consecuencia da enfermidade ou é previo, e é unha das causas de dita patoloxía. Un equipo liderado por Ramon Trullas, do Instituto de Investigacións Biomédicas de Barcelona (IIBB-CSIC) e Alex Iranzo, do Servizo de Neuroloxía do Hospital Clínic de Barcelona, tentou esclarecer estas cuestións.

“Atopamos que os pacientes con trastorno da conduta do sono en fase REM teñen niveis máis altos de ADN mitocondrial con delecións en comparación co grupo control”, apunta Trullás.

O traballo, realizado grazas ao financiamento da Fundación Michael J. Fox, publícase na revista eBioMedicine.

A clave, o ADN mitocondrial

Para chegar aos resultados, os investigadores estudaron unha cohorte de pacientes con trastorno de conduta do sono durante a fase REM, que consiste nunha alteración da fase profunda caracterizada pola falta de relaxación muscular e a execución de movementos bruscos e violentos das extremidades e o tronco, que poden estar relacionados con soños agresivos.

Moitos pacientes con ese trastorno acaban desenvolvendo, ao cabo de anos, párkinson ou demencia de corpos de Lewy, razón pola cal se considera que podería ser un estadio temperán destas enfermidades. En ambas, fórmanse uns depósitos redondos e anormais de proteína (chamados corpos de Lewy) no cerebro asociados á morte das neuronas.

A supervivencia das neuronas, a diferenza da maioría das células do corpo, depende en gran parte da enerxía que proporcionan as mitocondrias, que son orgánulos intracelulares que posúen o seu propio ADN para funcionar correctamente.

E a presenza de ADN mitocondrial circulante con delecións indica que as mitocondrias non poden proporcionar a enerxía suficiente para que as neuronas manteñan a súa actividade e supervivencia a longo prazo.

A antesala do párkinson

Dos 71 pacientes estudados, 34 foron diagnosticados con trastorno de conduta do sono durante a fase REM e, anos despois, desenvolveron párkinson ou demencia de corpos de Lewy; 17 foron diagnosticados tamén con trastorno de conduta do sono en fase REM pero permaneceron libres de enfermidade; e 20 conformaban un grupo de control sen trastorno de conduta do sono nin parkinsonismo.

“Os pacientes con trastorno de conduta do sono en fase REM, tanto os que desenvolveron párkinson posteriormente como os que non, presentaron máis ADN mitocondrial circulante con delecións —é dicir, que perderon algún fragmento de material xenético— no líquido cefalorraquídeo que o grupo control”, afirma Margalida Puigròs, primeira autora do traballo e investigadora do IIBB-CSIC.

“Pero o achado máis relevante é que observamos que a cantidade de ADN con delecións está relacionada co tempo en que os pacientes con trastorno de conduta do sono tardarán en manifestar os síntomas clínicos da enfermidade de párkinson”, engade. É dicir, a máis delecións, antes aparecerá a enfermidade.

Os datos conclúen que a disfunción do ADN mitocondrial é un mecanismo molecular primario da fervenza fisiopatolóxica que precede á manifestación clínica motora e cognitiva do párkinson.

Referencia: Mitochondrial DNA deletions in the cerebrospinal fluid of patients with idiopathic REM sleep behaviour disorder (Publicado en eBioMedicine)