Os detectores xemelgos do proxecto LIGO en Estados Unidos e o de Virgo en Europa comezan o 1 de abril o seu terceiro período de observación de ondas gravitacionais. Un dos obxectivos é atopar as ondulacións do espazo-tempo procedentes da colisión dun buraco negro e unha estrela de neutróns. E físicos da Universidade de Santiago de Compostela participarán neste importante reto.
O novo período de observación dos detectores Virgo e LIGO é chamado O3 por ser o terceiro. A caza de ondas gravitacionais está lista para empezar o 1 de abril cando o detector europeo Virgo, con base no Observatorio Gravitacional Europeo (Italia), e os detectores xemelgos de LIGO, situados nos estados de Washington e Louisiana en EE UU, unan as súas forzas para constituír o observatorio de ondas gravitacionais máis sensible ata a data.
Durante este período, que durará un ano, a colaboración LIGO-Virgo rexistrará datos científicos de forma ininterrompida. “Para este terceiro período de observación, alcanzamos melloras significativamente máis importantes con respecto á sensibilidade dos detectores do último período”, di Peter Fritschel, científico xefe do detector LIGO no MIT. “E con LIGO e Virgo observando xuntos durante o próximo ano, detectaremos con seguridade moitas máis ondas gravitacionais e de máis tipos de fontes que xamais vimos –engade–. Estamos ansiosos por ver tamén novos eventos, tales como a colisión dun buraco negro e unha estrela de neutróns”.
En 2015, despois de que LIGO comezase a observar por primeira vez nun programa actualizado chamado LIGO Avanzado, fixo historia ao realizar a primeira detección directa de ondas gravitacionais.
As ondulacións viaxaron á Terra procedentes da colisión de dous buracos negros situados a 1.300 millóns de anos luz de distancia, un descubrimento que conduciu á concesión do Premio Nobel en Física en 2017.
Desde entón, a súa rede de detectores descubriu nove fusións adicionais de buracos negros e un choque explosivo de dúas estrelas de neutróns. Ese evento, etiquetado como GW170817, xerou non só ondas gravitacionais senón tamén luz, que foi observada por ducias de telescopios terrestres e espaciais.
“Os nosos tres detectores permitirán a triangulación precisa das fontes de ondas gravitacionais. Isto será un paso importante cara á nosa procura na astronomía de multimensaxeiros (fenómenos astronómicos observables por distintas canles, como luz e ondas gravitacionais)”, comenta o portavoz da colaboración Virgo, Jo van dean Brand do centro Nikhef e a Universidade Libre de Amsterdam (Holanda).
A sensibilidade do detector adóitase dar en termos da distancia á que se pode observar a fusión dun sistema binario de estrelas de neutróns. “Durante O2 Virgo Avanzado podía observar eventos asociados a estrelas de neutróns ata unha distancia de 88 millóns de anos luz”, comenta Alessio Rocchi, investigador do INFN e coordinador da posta en marcha de Virgo.
Espérase que o resultado científico de O3 sexa revolucionario, e potencialmente revelará novos sinais emocionantes procedentes de novas fontes tales como a fusión de sistemas binarios compostos por un buraco negro e unha estrela de neutróns.
Os físicos do IGFAE traballan no proxecto LIGO na ‘caza’ dunha colisión de buraco negro e estrela de neutróns
O3 terá así mesmo como obxectivo as ondas gravitacionais de longa duración, producidas por exemplo por estrelas de neutróns virando de maneira non simétrica con respecto ao seu eixo de rotación.
Cinco grupos en España están a contribuír á astronomía de ondas gravitacionales de LIGO-Virgo, en áreas que van desde o modelado teórico das fontes astrofísicas ata a mellora da sensibilidade do detector. Dous grupos, na Universidade da Illas Baleares ( UIB) e o Instituto Galego de Física dás Altas Enerxías ( IGFAE-USC), forman parte da Colaboración Científica LIGO. Mentres que a Universitat de València (UV), o Instituto de Ciencias do Cosmos da Universidade de Barcelona (ICCUB) e o Institut de Física d’Altes Energies (IFAE) de Barcelona son membros de Virgo.
O grupo de Ondas Gravitacionais IGFAE na Universidade de Santiago de Compostela é o membro máis ‘novo’ da Colaboración LIGO en España. Ten unha grande experiencia nos métodos de análises para detectar sinais de ondas gravitacionais procedentes da fusión de sistemas binarios de buracos negros e estrelas de neutróns.
Actualmente, os físicos galegos traballan na actualización das canles de detección deste tipo de eventos por medio do software PyCBC, está involucrado na dedución de información referente ás poboacións de fontes de ondas gravitacionais, e algúns dos seus membros participan no observatorio de raios cósmicos Pierre Auger.
