Únete á nosa canle de Whatsapp
Alimentar unha poboación mundial crecente que alcanzará os 9.800 millóns de persoas en 2050, segundo as previsións das Nacións Unidas, e a necesidade de conservar os recursos naturais para as xeracións vindeiras poden parecer obxectivos contraditorios.
Pero atopar unha solución aínda non está fóra do noso alcance. Recentemente, os científicos europeos afeccionáronse ás microalgas, tamén chamadas fitoplancto, un subgrupo de algas formado por microorganismos fotosintéticos unicelulares.
A maioría da xente está familiarizada coas algas máis grandes. Poden medrar ata tres metros de longo e, nalgunhas zonas, son un manxar moi recoñecido. As especies afíns, as microalgas, que poden atoparse tanto na auga de mar como na auga doce, gañaron atención na investigación debido ás súas extraordinarias propiedades.
Estes organismos microscópicos poden utilizarse para a alimentación animal, sobre todo na acuicultura, e para diversos alimentos, como pasta, salchichas veganas, barritas enerxéticas, produtos de panadería e cremas vexetais.
A maior parte do cultivo comercial de microalgas céntrase na produción de biomasa desecada, como a chlorella ou a espirulina en po, como alimento que achega considerables beneficios para a saúde. Algunhas cepas de microalgas non só acumulan ata un 65%-70% de proteínas, senón que tamén son fontes sostibles de ácidos graxos omega-3, unha substancia que se obtén principalmente do pescado e do aceite de pescado.
Outros compostos bioactivos, como as vitaminas B12, K ou D, fan que as microalgas teñan importantes propiedades para a saúde, reducindo potencialmente o risco de cancro e enfermidades cardiovasculares.
Algas do deserto
“As microalgas poden cultivarse en distintos lugares e en condicións moi diferentes”, explica Massimo Castellari, que participa no proxecto ProFuture, financiado por Horizon, para aumentar a produción de microalgas. Podemos cultivalas tanto en Islandia como nun clima desértico”, apunta.
As microalgas pódense cultivar en lugares e condicións moi diferentes
MASSIMO CASTELLARI, investigador do proxecto ProFuture
As tecnoloxías para o cultivo intensivo de microalgas levan desenvolvéndose dende a década de 1950.
Na actualidade, as microalgas cultívanse en fotobiorreactores de sistema aberto ou pechado, que son recipientes deseñados para controlar a produción de biomasa. A versión de sistema pechado, aínda que é máis cara de construír, ofrece máis control sobre os parámetros experimentais e menos risco de contaminación.
A substancia non é só un complemento alimenticio de moda. Por exemplo, en Chad, un país sen litoral e de baixos ingresos, o consumo de espirulina cultivada no lago Chad mellorou notablemente o estado nutricional da poboación porque a espirulina é unha excelente fonte de proteínas e micronutrientes.
Ademais do seu valor nutricional, as microalgas ofrecen beneficios climáticos ao secuestrar o dióxido de carbono, así como vantaxes económicas ao utilizar as áreas de cultivo de forma máis eficiente e —mediante o uso de terras non cultivables— ampliar a posibilidade de produción de biomasa.
Cun total de menos de 57.000 toneladas cultivadas en 2019, segundo a Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO), a produción de microalgas aínda está dando os seus primeiros pasos. En comparación, a produción de cultivos primarios foi de 9.400 millóns de toneladas en 2019.
Inflación dos alimentos
A guerra continua de Rusia en Ucraína puxo de manifesto o vulnerable que pode ser a subministración mundial de alimentos. A paralización das exportacións de gran ucraíno e o aumento dos prezos da enerxía contribuíron a elevar a inflación dos alimentos en todo o mundo a máximos históricos, e os países en desenvolvemento víronse afectados de forma desproporcionada. En maio deste ano, o custo dos alimentos aumentara un 42% en comparación co período 2014-2016, segundo informou a ONU.
O ano pasado, nada menos que 828 millóns de persoas víronse afectadas pola fame, o que supón un aumento duns 46 millóns respecto a 2020 e un incremento de 150 millóns desde o estalido da pandemia de covid.
“Hai máis demanda de consumo de alimentos de alta calidade”
MATTEO BALLOTTARI, investigador do proxecto AstaOmega
A FAO prevé que uns 670 millóns de persoas seguirán pasando fame a finais da década.
Aínda que os beneficios do cultivo de microalgas orgánicas para a alimentación humana e animal son substanciais, o crecemento do mercado requirirá a superación de obstáculos como a falta de automatización da produción na industria, segundo Castellari, que traballa no Instituto de Investigación e Tecnoloxía Agroalimentaria de Barcelona.
“A automatización aínda non está totalmente implantada”, afirma. “Hai pequenos produtores en Europa que seguen realizando moitos pasos con man de obra. Así que aínda están a traballar na optimización do proceso”, engade.
Biomasa procesada
Os retos van moito máis alá do cultivo. No caso das microalgas, hai que procesar, limpar e secar a biomasa antes de obter un po utilizable. O seguinte paso é aumentar a produción para reducir os custos.
Ademais, hai retos en relación á normativa. Só unhas poucas especies de microalgas están autorizadas actualmente na Unión Europea.
“Europa aínda está nunha fase preliminar de desenvolvemento”, di Castellari. “Hai miles de especies de microalgas, pero para consumo alimentario ou pensos só hai sete especies autorizadas“, indica.
Para coñecer as posibilidades de utilizar outras especies, Castellari e o seu equipo tamén están a investigar outros tipos de microalgas.
Debido a estes desafíos, a carteira de produtos que conteñen microalgas segue sendo limitada. Pero, se se poden superar estes obstáculos, as perspectivas xerais para a industria das microalgas son prometedoras. Ademais de ser unha fonte de alimentos e pensos, a planta pódese utilizar para biocombustible, cosméticos, fertilizantes e suplementos para a saúde.
A astaxantina, un pigmento vermello extraído das algas, xa ten usos notables. Un poderoso antioxidante, a astaxantina, pódese atopar nos mariscos e úsase comunmente para colorear os camaróns. Tamén se vende en forma de pastillas como complemento alimenticio.
Crese que a astaxantina ten un impacto potencialmente positivo na función cerebral, o rendemento deportivo e o envellecemento da pel, entre outras cousas.
Matteo Ballottari, profesor asociado de biotecnoloxía na Universidade de Verona en Italia, axudou a iniciar o proxecto AstaOmega do Consello Europeo de Investigación financiado por Horizon para producir simultaneamente astaxantina e ácidos graxos omega-3 en microalgas para a acuicultura e a nutrición humana.
Calidade e cantidade
A maioría dos suplementos de omega-3 derívanse dos aceites de pescado. Con todo, isto expón problemas de sustentabilidade, como o dano aos ecosistemas mariños como resultado da sobrepesca.
“Hai máis demanda para comer alimentos de alta calidade, xunto cunha conciencia de incorporar ingredientes ricos en omega-3 nas nosas dietas”, di Ballottari. “Responder a esta tendencia mentres se alimenta a unha poboación mundial en crecemento é un gran desafío”, asegura o investigador.
Mentres tanto, na fronte da astaxantina, o equipo de AstaOmega logrou avances. Puideron obter unha nova cepa que pode producir astaxantina por si soa, sen necesidade de estar “tensa”. Isto significa que os investigadores non teñen que cambiar os parámetros de produción, como a intensidade da luz, a temperatura ou a concentración de nitratos. Ademais, a extracción da substancia volveuse máis fácil, o que se traduce en custos máis baixos.
Os científicos están de acordo en que as microalgas teñen o potencial de cambiar a forma en que comemos para mellor.
“As microalgas poden axudarnos a aumentar a produción de proteínas en Europa para reducir a nosa dependencia doutros países”, concluíu Castellari.
A investigación descrita neste artigo financiouse con fondos da UE. Artigo publicado orixinalmente Sofía Strodt en Horizon, a revista de Investigación e Innovación da Unión Europea.
