A intelixencia artificial (IA) é hoxe, sen dúbida, a disciplina da que máis se está a falar no mundo da ciencia e da tecnoloxía, pero hai xa preto de 30 anos en Galicia algúns xa comezaban a traballar con investigacións neste terreo e acadaron os primeiros logros importantes. Entre eles atópanse os impulsores do Grupo LIA (2) da Universidade da Coruña (UDC), proxecto galardoado co Premio Spin-Off Punto Gal na súa sétima edición, na categoría de Grupos de Investigación, polo seu traballo dos últimos anos. 

Carlos Dafonte, director e fundador do grupo, explica que a orixe do mesmo está noutro grupo chamado GIB (Grupo de Informática Biomédica) que se formou arredor do ano 1995 por profesores da UDC que traballaban en informática aplicada á medicina. A partires de 2000 Dafonte comezou a traballar coa profesora Minia Manteiga en materia de IA e Big Data na Astronomía e pouco despois púxose en marcha o Grupo LIA (2). 

Publicidade

Misión Espacial Gaia

“Comezamos traballando con sistemas expertos e redes de neuronas artificiais para a clasificación de espectros de estrelas, algo que se facía de xeito manual e comparando con espectros de obxectos digamos prototípicos. Diriximos varios traballos de fin de grao, comezamos a publicar sobre o tema e conseguimos entrar no Consorcio da Misión Espacial Gaia da ESA, e aínda hoxe seguimos colaborando, con financiamento continuado dende 2007. Gaia é unha misión astrométrica que acadou o mapa 3D da nosa galaxia máis completo e detallado ata o momento. É unha misión referente a nivel mundial”, sinala Dafonte. 

Hoxe en día a liña do grupo máis activa e con maior financiamento segue a ser a do Big Data Astronomy, cun proxecto con fondos do MICINN para colaborar coa Misión Gaia e tamén cuns primeiros traballos para a Misión Euclid da ESA. Neste último caso trátase dunha misión cosmolóxica que estuda a orixe do universo e a súa velocidade de expansión. Ademais, analízase a enerxía e a materia escura que se supón que é do que está formado o 95% do universo. 

20 anos de traxectoria ligada á astronomía

Dafonte sinala que os principais fitos que marcan a traxectoria do grupo ao longo de máis de 20 anos están moi ligados á astronomía. Especialmente lembra a data do 19 de decembro de 2013, día do lanzamento do satélite Gaia. “Foi un día moi especial para todos nos xa que levabamos sete anos traballando con simulacións e tres teses defendidas nesta temática”, sinala Dafonte, quen apunta tamén que hoxe en día case a metade dos membros dos consorcios espaciais son enxeñeiros informáticos, xa que é necesario traballar con grande volumes de datos que deben procesarse de xeitos moi distintos, combinando a estatística, a IA e as técnicas de cómputo de grandes volumes de datos. 

Pero a actividade do Grupo LIA (2) vai máis alá da astronomía e hoxe en día traballa noutros ámbitos como a ciberseguridade e tamén hai varias colaboracións en diversos proxectos con empresas como Abanca, Odeene Ingeniería ou EMETEL. Dafonte apunta que a IA está a ter avances moi importantes nestes últimos anos e as empresas demandan cada vez máis aplicacións para esta disciplina. “A veces as empresas non saben moi ben para que utilizar a IA e están pensando unicamente no famoso ChatGPT, cando a IA e moito máis ca iso”, sinala Dafonte. 

Regulamentar a IA

O responsable do grupo prognostica que a IA vai traer nos próximos anos a automatización de moitos procesos que ata o de agora se facían de xeito manual, con traballos pouco cualificados e mal pagados, pero tamén vai supoñer unha mellora na seguridade de tarefas de precisión coma a cirurxía. Neste sentido, Dafonte apunta que hai que ter en conta os dilemas éticos no deseño das decisións que pode tomar a IA por nós e resulta necesario que haxa un desenvolvemento de regulamentación ao respecto. 

Sobre o futuro do grupo, Dafonte indica que se está a traballar en moitos proxectos a pesar de que LIA (2) conta con poucos membros estables e que algúns investigadores tiveron que marchar a outros lugares por non conseguir a estabilidade no emprego que precisaban para seguir no grupo. “Quero agradecer o apoio que nos presta a Xunta de Galicia coas axudas para a consolidación de grupos de investigación e o fantástico traballo que fai o CITIC da UDC, que nos apoia en moitas das accións que levamos a cabo e tamén co equipamento que necesitamos, facilitando moito o día a día. A pesar das dificultades a nosa ilusión por facer as cousas ben e as ganas de superar cada día novos retos mantéñennos no camiño”, sinala Dafonte.