Venres 29 Marzo 2024

O abandono e o lume dan vía libre á invasión da mimosa no sur de Galicia

A floración da "Acacia dealbata" tingue de amarelo os montes mentres os científicos lamentan a falta de medidas por parte das administracións

Ao percorrer nos meses de primavera e comezos de verán as estradas das provincias de Pontevedra e Ourense, sorprende o manto amarelo que se estende ás beiras das estradas e boa parte dos montes. É o momento da floración da mimosa (Acacia dealbata) unha especie exótica invasora que nos últimos lustros aproveitou o desmantelamento da sociedade rural e a degradación medioambiental causada polos lumes para facerse dona de grandes superficies forestais en Galicia.

“O problema acadou xa unha dimensión que nos obriga a ser realistas, e asumir que están para ficar”, lamenta Jonatan Rodríguez, investigador en Ecofisioloxía das plantas formado na UVigo no grupo do profesor Luís González, e que actualmente se atopa nunha estadía posdoutoral na República Checa despois de ter realizado varios traballos nos últimos anos arredor da especie.

Publicidade

A falta de investimentos para manter accións duradeiras no tempo contra a mimosa é unha das respostas que poden explicar a consolidación da especie. “Parte do traballo de investigación está feito, a disposición das administracións que queiran investir recursos, pero parece que hai pouco interese en levalos adiante”, expón Rodríguez.

O descontrol dunha planta ornamental

Detalle das flores da mimosa, que propagan multitude de sementes e facilitan a expansión. Foto cedida por Jonatan Rodríguez.
Detalle das flores da mimosa, que propagan multitude de sementes e facilitan a expansión. Foto cedida por Jonatan Rodríguez.

Como outras especies exóticas que tamén dominan hoxe a paisaxe galega, a mimosa procede de Australia. “Ao principio colocouse nas casas con fins ornamentais, xa que tiña unha floración bastante fermosa, un crecemento rápido e un aroma agradable”, lembra o investigador. As súas características levaron a que fose utilizada para fins que contribuíron tamén na súa propagación: “En moitas estradas de Ourense e Pontevedra comezou a sementarse nos noiros para consolidalos, xa que a súa raíz é grande e axuda a fixar o terreo; e por outra banda, ao ter varas fortes e rectas, colocouse nos viñedos para sostelos”.

Chegou entón o baleirado de boa parte do rural que, precisamente, levou a moita xente a coller o camiño cara á costa que hoxe traza a A-52. “A xente comezou a abandonar montes, pastos e cultivos, e a mimosa atopouse cunha situación moi acaída para ocupalos”, explica Jonatan. “Medra moi rápido, solta moita semente e ao intentar cortala, se non se fai da forma axeitada, os rebrotes son moi fortes. En algo máis dun ano pode acadar xa un tamaño que fai moi difícil a súa xestión”, continúa.

A falta de financiamento e apoio á investigación sobre a especie impide que continúen proxectos clave para frear a expansión

Ribeiras e áreas queimadas, zonas críticas

As condicións que precisa a mimosa para medrar e as súas características son a explicación do seu éxito en dúas áreas nas que o impacto se está a notar en maior medida. “O problema é bastante serio nas ribeiras, algunhas delas en Rede Natura, e outras zonas húmidas. É unha especie que precisa de moita auga e humidade, e nestas zonas tena; e coa capacidade de propagación que ten, acaba gañando a competencia ás árbores autóctonas”, conta Jonatan.

Outro espazo no que atopan vía libre é nas áreas queimadas, sobre todo nas áreas de mato. “Demostrouse que se ven favorecidas polos lumes, sobre todo os que non son tan severos, que queiman a vexetación pero permiten a supervivencia das sementes. E as de mimosa son das que máis posibilidades teñen de impoñerse”. Así, cando comezan a medrar, impiden que o mato se recupere e non medren especies como os piñeiros ou árbores caducifolias, e modifican as características do solo e impiden, pola súa densidade, o paso da luz ata o sotobosque.

O avance da mimosa é patente á beira de moitas estradas do sur de Galicia. Foto cedida por Jonatan Rodríguez.
O avance da mimosa é patente á beira de moitas estradas do sur de Galicia. Foto cedida por Jonatan Rodríguez.

Expansión

Á magnitude da invasión en áreas máis acaídas para o crecemento da mimosa engádense detalles que preocupan aínda máis a quen está estudando a súa expansión. “A súa grande plasticidade fenotípica está favorecendo que soporten cada vez mellor as temperaturas baixas, incluso nos días de xeadas. E o mesmo acontece coa altitude. Antes era moi difícil velas por riba dos 1.000 metros, pero xa se está detectando en espazos como O Courel, en altitudes superiores”, apunta Rodríguez.

Ademais, outras especies do mesmo xénero, tamén invasoras, como a acacia negra (Acacia melanoxylon), xeran problemas en zonas con maior presenza do eucalipto, sobre todo na provincia de Pontevedra. Rodríguez explica: “Sementouse en plantacións forestais de eucalipto para favorecer a nitrificación do solo, pero o seu crecemento tamén se descontrolou; agora ocupa tamén áreas de piñeiro e outros espazos”.

Esta aclimatación e avance das especies de acacia xa está dando pé, segundo os traballos de campo realizados, a unha substitución a gran escala dos ecosistemas. Lembra o investigador que “hai estudos que constatan as alteracións da biodiversidade non só a nivel vexetal, senón tamén en invertebrados: nos espazos ocupados por estas plantas invasoras xérase algo así como un ‘efecto fervenza’, e os animais asociados as plantas nativas vense substituídos por insectos praga e outras especies exóticas. E isto supón unha alteración da dinámica dos ecosistemas”.

Solucións?

Exemplares de mimosa á beira da A-52 preto de Verín. Foto: R. Pan.
Exemplares de mimosa á beira da A-52 preto de Verín. Foto: R. Pan.

Ante a dificultade de acometer a invasión polo seu volume, a idea dos investigadores que analizan a mimosa en Galicia é práctica: “O recomendable é centrar os esforzos nas áreas de maior interese, que aínda se poden ‘salvar’. Sabemos que hai varias estratexias que funcionan. Unha delas é cortar os troncos case a nivel do solo e botar herbicida sobre o cañoto: demostrouse que hai unha porcentaxe elevada que non volven agromar”. Tamén se probaron outros métodos, como descascar a cortiza para probar a seca da árbore, que ao longo do tempo acaba producindo a morte. Porén, insisten en que todos estes métodos se deben realizar coas precaucións debidas para evitar o espallamento das sementes, que ás veces pode facer medrar a invasión.

Agora mesmo, parte destes traballos están en punto morto debido á falta de financiamento. “Tiñamos, por exemplo, a idea de facer un traballo para investigar como inflúe a sementeira de especies nativas que puideran competir coa mimosa, como o toxo ou a xesta”. Pero como Jonatan, actualmente na República Checa, outros compañeiros que investigaban o tema tiveron que buscar novas liñas de estudo ou saír fóra para traballar.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

A mimosa e a unlla de gato modifican as comunidades microbianas do solo que invaden

A investigadora da UVigo Alejandra Guisande centra a súa tese no impacto destas especies invasoras nos ecosistemas atlánticos

Un congreso reúne en Vigo a expertos mundiais no estudo da velutina

O encontro reúne aos parceiros do proxecto Atlantic-POSitiVE, que conta con 2,3 millóns de euros de financiamento para conter o avance da especie en Europa

Unha cochinilla, aliada para combater a invasora unlla de gato?

Investigadores da UVigo demostran que a combinación da "Pulvinariella mesembryanthemi" co control mecánico acelera a descomposición nesta planta

A abraiante e preocupante historia da carpa ‘doméstica’ que se volveu xigante

O achado de individuos de gran tamaño en lagos de Minnesota despois de ser abandonados pon o foco nos graves riscos destas prácticas