Únete á nosa canle de Whatsapp
Un quilo xa non é o que era. Dende hoxe, significa oficialmente algo diferente, despois de que o Boletín Oficial do Estado publicase esta madrugada a nova definición para a unidade de masa, que deixa de ser un cilindro metálico gardado nos sotos do Pavillón de Breteuil, preto de París.
Porque o Prototipo do Quilogramo Internacional (IPK, nas súas siglas en inglés), empregado para calibrar os patróns oficiais da unidade de masa, chegou á súa xubilación tras 129 anos de servizo. A decisión foi ratificada en maio do 2019 pola Conferencia Xeral de Pesos e Medidas, onde os 60 estados membros votaron por unanimidade unha nova definición. Que xa non é un obxecto físico, susceptible de deteriorarse, senón que queda asociado a unha constante da natureza, que é inamovible. Agora, chega oficialmente a España, con carácter legal.
O novo quilo non vai afectar para nada á nosa vida diaria. Non hai que facer cambios na báscula do baño nin pedir doutro xeito o peixe ou a froita nos postos do mercado. Entre outras cousas, o axuste é imperceptible para a vida cotiá, pero ten moita importancia para os científicos.
Ademais do quilogramo, tamén cambian o amperio, o mol e o kelvin. Todos eles aparecen hoxe no BOE. E non é a primeira vez que cambian as medidas. A novidade é que esta vez se pretende que sexa a derradeira. Porque os científicos levan anos traballando para asociar estas unidades a constantes da natureza, que non vaian mudar co paso do tempo.
Durante varias décadas, na escola ensinaban que a medida de referencia para o metro foi unha barra de platino e iridio depositada na Oficina de Pesos e Medidas de París. Esta definición chegou en 1889 para substituír á anterior: o metro era antes “a dezmillonésima parte do cadrante do meridiano terrestre que pasa por París”. Un galego, o matemático José Rodríguez, contribuíu cos seus estudos no século XIX a mellorar esa definición.
Máis tarde, en 1960, o metro pasou das grandes dimensións do planeta Terra ao diminuto mundo atómico. Metro pasou a ser “1 650 763,73 veces a lonxitude de onda no baleiro da radiación laranxa do átomo do criptón 86”. A precisión era cincuenta veces superior á do patrón de 1889.
Finalmente, en 1983 chegaría a definición actual e constante de metro, porque vai asociada á velocidade da luz: “a distancia que percorre a luz no baleiro nun intervalo de 1/299 792 458 segundos”.
Falamos do metro para que quede claro que as definicións das unidades teñen mudado moito ao longo da historia.
Pola súa parte, o quilogramo, a medida da masa, era unha das poucas unidades que conservaba a definición do século XIX, entendida como a masa dun cilindro de iridio e platino depositado tamén en París. Pero desde hai bastantes anos, existe un problema serio: o quilo que representa a todos os quilos do mundo está perdendo masa. O patrón, protexido por un gran dispositivo de seguridade, é constantemente pesado con balanzas de grande exactitude, que detectaron o seu ‘desgaste‘.
Este quilo cilíndrico tiña varias copias repartidas polo mundo. E os científicos detectaron diferenzas de ata 50 microgramos entre cada peza, porque gañan átomos ou os perden. O resultado era intolerable: podíamos medir en quilos pero non temos unha definición exacta do que é un quilo. “É un escándalo que a unidade de masa sexa todavía un obxecto físico”, comentaba William Phillips, premio Nobel de Física, cando se adoptou o cambio de criterio.
Tal e como conta este artigo publicado en Nature, a Oficina Internacional de Pesos e Medidas anunciou o pasado ano a aprobación dos cambios na definición do quilo, do amperio, do kelvin e o do mol. Foi o maior cambio desde 1960.
Este cambio, que agora recolle o BOE en España, non ten percusións inmediatas no noso día a día, pero contribuirá a mellorar aínda máis a exactitude das investigacións científicas.
Desde agora, o quilo queda oficialmente definido en España en relación coa constante de Planck, central na teoría da mecánica cuántica e que debe o nome a un dos seus pais, o físico e matemático alemán Max Planck. É unha constante física considerada invariable, cun valor adimensional e universal que pode ser reproducida nun laboratorio sen estar suxeita a un obxecto físico. Así que podemos quedar tranquilos: o quilo é unha medida máis precisa dende hoxe en España, por mor da súa publicación no BOE. Non teremos problemas cando nos pesen o peixe no mercado, pero seica deberíamos aprender a nova definición. Agora case ten rango de lei, tras a súa publicación como Real Decreto.
E así quedarán as novas definicións:
Así quedan as novas definicións publicadas hoxe no Boletín Oficial do Estado:
Quilogramo: Pasa a ser medido a través da balanza de Watt, que compara a potencia mecánica coa potencia electromagnética. O quilogramo, kg, é a unidade de masa; a súa magnitude establécese mediante a fixación do valor numérico da constante de Planck, a ser exactamente igual a 6,62607015 ×10 elevado a -34 cando é expresada en s-1·m 2·kg, que é igual a expresalo en J·s.
Amperio: Calcúlase a partir dunha bomba de electróns que xera unha corrente que se pode medir contando electróns individuais. Ata agora medíase a través dun experimento que xeraba unha forza entre dous cables infinitos.
Kelvin: A medida empregada para a temperatura pasa a calcularse mediante termometría acústica, coa frecuencia das ondas sonoras que resoan dentro dunha esfera de gas, proporcional á velocidade media dos átomos do seu interior. Hoxe en día aínda se mide a través dunha temperatura e presión na que coexisten a auga, o xeo e o vapor de auga en equilibrio.
Mol: A magnitude que expresa a cantidade de partículas existentes nas substancias tamén ve modificado o seu cálculo. Faise a través dun láser que determinará a cantidade de átomos que hai nunha esfera perfecta de silico puro-28. Ata agora, definíase como a cantidade de substancia que hai nun sistema con tantas entidades elementais como átomos hai en 0,012 kg de carbono-12.
Aquí podes consultar o Real Decreto publicado no BOE
