Únete á nosa canle de Whatsapp
Durante a pandemia, a xente ten en conta o risco de infección que corre ao expoñerse a outras persoas á hora de decidir cantos produtos de protección sanitaria vai comprar ou se vai cear no interior dun restaurante ou nunha cafetería. Ao facer isto, segundo mostra a nosa investigación, os individuos perciben menos risco de infección por covid-19 e adoptan menos comportamentos de protección da saúde cando a súa mente fai algún tipo de asociación cos seus amigos próximos, un fenómeno denominado “efecto amigo-escudo”.
Este estudo xorde de experiencias persoais que ambas tivemos. Démonos conta de que sentiamos máis ou menos vulnerables á infección por covid-19 en función das persoas coas que estabamos. É dicir, que probablemente nos sentiamos máis seguras cos amigos íntimos. Fascinounos este rumbo aparentemente irracional e quixemos estudar en que contexto se manifestaba.
Utilizando un estudo de campo e catro experimentos, descubrimos que isto ocorre nunha ampla gama de contextos: cando se pensa nun amigo mentres se len noticias relacionadas coa covid-19, cando se percibe a un amigo como a fonte dunha infección previa por covid-19 e cando se observa a presenza de amigos durante unha posible exposición á covid-19 en lugares pechados.
Basta pensar nun amigo para sentirnos máis seguros
En concreto, os individuos que pensaron nun amigo antes de ler noticias relacionadas coa covid-19 decidiron, a continuación, comprar unha cantidade substancialmente menor de artigos de protección sanitaria (máscaras e desinfectantes para as mans) en comparación cos que pensaron nun coñecido. Este comportamento sinala que, en presenza de multitudes, os individuos reláxanse máis coas medidas de protección da saúde cando asocian os riscos da covid-19 cos amigos.
Do mesmo xeito, noutro estudo, os participantes que atribuíron a súa infección previa por covid-19 a un amigo pensaban gastar menos da metade en artigos de protección da saúde que os que asociaban a covid-19 cun coñecido ou un descoñecido.
Ademais, cando preguntamos aos individuos que contemplasen unha visita próxima a unha cafetería interior cun amigo, anticiparon un risco de infección significativamente menor e mesmo anticiparon que a cafetería estaría menos concorrida (é dicir, sería menos arriscada) que cando contemplaban unha visita cun coñecido.
Recollemos os nosos datos entre abril de 2020 e febreiro de 2021, o primeiro ano da pandemia. Como había varias restricións, tivemos que realizar os nosos estudos en liña, polo que nos centramos nas percepcións de risco, que adoitan ser preditores fiables dos comportamentos.
O noso efecto amigo-escudo baséase na sensación de seguridade que sente cos amigos próximos, que é un fenómeno universalmente compartido en todas as culturas. Por tanto, aínda que os experimentos se realizaron con individuos de Estados Unidos, cremos que o efecto se replicará en España.
Efecto escudo e orientación política
É importante destacar que atopamos que o efecto amigo-escudo é máis prominente entre as persoas que perciben unha maior brecha entre aqueles cos que se senten próximos (o chamado grupo interno) e cos que se senten distantes (grupo externo).
Aínda que supoñemos que será así tanto en Estados Unidos como en España, non obviamos que en Estados Unidos os conservadores tenden a ter uns límites máis claros entre o grupo interno e o externo que os liberais. Por esta razón atopamos que os conservadores mostraron un efecto amigo-escudo máis forte que os liberais. Necesítanse estudos futuros para abordar como se relaciona o efecto amigo-escudo coas orientacións políticas en España.
Limitar os contactos, unha arma de dobre fío
Limitar as interaccións aos amigos íntimos e aos membros da familia foi unha medida de protección comunmente recomendada para reducir a transmisión da covid-19 durante a pandemia. Con todo, os nosos achados demostran que estas burbullas sociais tan estreitas poden crear involuntariamente outros problemas na práctica. Sobre todo porque as persoas tenden a percibir menores riscos de infección e a adoptar comportamentos sanitarios menos protectores.
Dito doutro xeito, afacer ás persoas para pasar a maior parte do seu tempo co seu círculo social máis próximo pode resultar contraproducente e intensificar unha falsa sensación de seguridade e invulnerabilidade ante posibles (futuros) riscos de infección.
Por ese motivo, insistimos en que os responsables da seguridade deberían facer un maior esforzo para informar o público sobre os nesgos psicolóxicos, concretamente sobre o irracional e potencialmente perigoso efecto amigo-escudo. Así mesmo, os responsables das políticas públicas poderían considerar o deseño de campañas sanitarias máis específicas para as persoas máis propensas a un efecto amigo-escudo máis forte.
Aumentar a conciencia deste fenómeno podería axudar ás persoas para recoñecer e contrarrestar proactivamente a súa tendencia para minimizar o risco de infección e a adoptar un comportamento menos protector da saúde en presenza de amigos durante as pandemias.
Despois de todo, por moi cariñosos e íntimos que sexan, os amigos e a familia non poden impedir que nos contaxiemos.
*Este artigo foi publicado orixinalmente no Science Media Centre España.
*Eline de Vries é profesora titular de Márketing no Departamento de Economía da Empresa na Universidad Carlos III. Hyunjung Crystal Lee é profesora visitante de Márketing no Departamento de Economía da Empresa da Universidad Carlos III.
Cláusula de divulgación: Eline de Vries recibe fondos do Ministerio de Economía, Industria e Competitividade, España, ECO2017-87369-P.
Hyunjung Crystal Lee recibe fondos da Comunidad de Madrid Proyectos Interdisciplinares Jóvenes doctores, 2020/00031/001, 2020/00031/002 e do Ministerio de Economia, Industria y Competitividad, Espña, ECO2017- 87369-P.
