Únete á nosa canle de Whatsapp
Moito se investigou, publicou e debateu nos medios sobre o cambio climático. Ese bombardeo de información pode levar a que ás veces resulte difícil separar os feitos da ficción.
Existen unha serie de afirmacións no imaxinario popular que, de tanto repetirse, terminan por asumirse veraces sen que exista evidencia respecto diso. Así, hai algunhas crenzas asociadas sobre o maior ou menor compromiso ante o cambio climático de determinados grupos que non sempre están apoiadas polas cifras.
Para pescudar se esas ideas se sosteñen con datos, desde o Grupo COSOYPA da Universidade de Santiago de Compostela, en colaboración co ISCTE-Instituto Universitário de Lisboa, analizamos esta cuestión.
Aproveitamos que a rolda 8 da Enquisa Social Europea (ESS), recompilada en 2016 e publicada en 2018, inclúe un módulo titulado “Actitudes sobre o cambio climático”. A partir del, estudamos dúas afirmacións que acostumamos asumir como verídicas: Son realmente os europeos do norte e os millennials os máis comprometidos coa resposta ante o cambio climático?
É máis ecoloxista o norte de Europa?
En Europa, existe un argumento recorrente que alimenta a crenza de que os cidadáns do norte son máis ecoloxistas. Esta afirmación non aparece espontaneamente. Constrúese a través dos medios que comparten resultados de informes, por exemplo o do EPI (Environmental Performance Index). Esta clasificación identifica que países son os máis ecolóxicos, baseándose en 32 indicadores de desempeño en 11 categorías sobre saúde ambiental e vitalidade dos ecosistemas.
“Existe un argumento recorrente que alimenta a crenza de que os cidadáns do norte son máis ecoloxistas”
Segundo este índice, países do norte de Europa como Finlandia, Islandia, Suecia e Dinamarca sitúanse na parte superior do gráfico ecolóxico. Con todo, non sempre eses indicadores coinciden coas actitudes e opinións das persoas que habitan eses países. Poden levar a asumir que os cidadáns do norte son máis respectuosos co medio ambiente que os do sur, cando o que significa é que eses países teñen unha serie de indicadores máis favorables.
Están os mozos máis concienciados?
Outra crenza amplamente estendida arredor do proambientalismo de determinados grupos é a que se fai tendo en conta a cohorte xeracional.
En España, segundo un informe elaborado pola consultora Deloitte, os millennials son moito máis críticos e esixentes que os seus pais. Defenden valores como a transparencia, a sustentabilidade, a participación, a colaboración e o compromiso social.
Segundo un estudo do MIT AgeLab, a maioría dos millennials cren que están máis preocupados que as xeracións anteriores por protexer o medio ambiente.
Os nosos resultados desmenten ambas ideas
Os datos da Enquisa Social Europea que empregamos na nosa análise desafían ambas suposicións. O que atopamos é que cando se pregunta directamente á poboación sobre actitudes concretas, os resultados chocan co imaxinario popular. Nin os europeos do norte nin os millennials están máis comprometidos que os habitantes do sur ou que a xeración anterior.
En termos xerais, os cidadáns do sur teñen actitudes máis proambientais e están dispostos a tomar accións máis directas, por exemplo realizar investimentos que reduzan o uso de enerxía. Tamén están máis dispostos a aceptar leis que prohiban a venda de electrodomésticos de menor eficiencia enerxética. Mentres tanto, os cidadáns do norte prefiren subsidios e impostos en lugar de medidas punitivas como prohibicións legais.
“En termos xerais, os cidadáns do sur teñen actitudes máis proambientais”
O noso estudo mostrou, ademais, que os millennials obtiveron cualificacións significativamente máis baixas nas categorías de actitudes proambientales e responsabilidade persoal, e están menos dispostos a aceptar medidas punitivas. Este resultado coincide con estudos recentes que mostran que, aínda que os millennials son conscientes dunha serie de valores, entre os que se atopan a sustentabilidade e o compromiso social, tamén se criaron nunha cultura individualista que pon máis o foco nun mesmo e menos no grupo.
Así, os datos da ESS mostran unha diminución na preocupación polo medio ambiente entre os máis novos en comparación coa xeración anterior.
Intencións vs. accións
De todos os xeitos, aínda que estes resultados mostran que os europeos do sur e a xeración X parecen outorgar gran importancia ao ambientalismo e mesmo esixen máis medidas para reducir o seu impacto ambiental, o comportamento real destes grupos está moi atrasado. Noutras palabras, existe unha brecha de intención-comportamento.
Sería interesante pescudar se existen outros procesos psicolóxicos detrás destes resultados, como unha metapercepción que leva aos europeos do sur e á xeración X a inflar as súas respostas na enquisa para superar un estereotipo interiorizado de que están menos comprometidos co medio ambiente que os europeos do norte e os mozos.
Outra posible explicación para estes resultados podería ser que os enquisados realizaron comparacións sociais cos estándares nos seus propios países cando deron as súas respostas, partindo desa crenza social compartida de que actuar de maneira ambiental é un comportamento máis establecido nos países do norte. Para os enquisados do norte de Europa, este estándar podería facerlles sentir que teñen unha maior responsabilidade no seu comportamento e, como consecuencia, afectar as súas respostas na enquisa.
“O comportamento real destes grupos está moi atrasado. Existe unha brecha intención-comportamento”
Doutra banda, dado que a adopción de medidas ambientais é aínda un concepto algo novo nos países do sur de Europa, a percepción subxectiva das intencións dos participantes do sur podería explicar as súas altas puntuacións nalgunhas variables. Compararse cos estándares do resto da poboación pode facer que os enquisados pensasen que son máis proambientalistas en comparación cos seus compatriotas, o que podería explicar esas altas puntuacións obtidas na ESS.
Este traballo pon de manifesto que non sempre as crenzas sobre determinados grupos se axustan realmente á realidade, neste caso, en cuestións relacionadas co cambio climático.
Con todo, estes resultados deben facernos pensar tamén en canto traballo queda por facer para comprender por que esa preocupación polo cambio climático e a actitude favorable cara a políticas que buscan a súa mitigación aínda non se reflicten en comportamentos claros. Este sen dúbida é un desafío para a protección do medio ambiente e o éxito das políticas que promoven as tecnoloxías de enerxía renovable e o consumo sostible.
Como dicía Clint Eastwood, quizá non se trate só de deixar un mellor planeta para os nosos fillos, senón tamén uns mellores fillos para o noso planeta.
*Cristina Gómez-Román é doutora en Psicoloxía Social da Universidade de Santiago de Compostela.
Cláusula de divulgación: Cristina Gómez-Román recibe fondos da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, e da Consellería de Economía, Emprego e Industria da Xunta de Galicia. Tamén de proxectos vinculados ao fondo FEDER (UE).
