Únete á nosa canle de Whatsapp
Desde Faro ata Marsella, unha nova onda de incendios está a afectar o sueste de Europa. Estamos fronte ao que os bombeiros chaman incendios de quinta xeración: unha simultaneidade de grandes incendios que poñen en xaque os sistemas de extinción, chegando nalgúns casos a ameazar a núcleos urbanos.
O que está a pasar estes días en Europa é algo extremadamente inusual. O preocupante é que apenas estamos a vivir un previo do que ocorrerá nuns anos. O que agora consideramos anómalo, en breve será a nova normalidade. Cando dentro de dous ou tres lustros lembremos a campaña actual, seguramente nos parecerá leve por comparación.
Por que é unha campaña inusual
O ano pasado publicamos un estudo onde caracterizamos, por primeira vez, as diferenzas entre as pirorrexións europeas. Isto é, estudamos como e por que varía espacial e temporalmente a tempada de incendios na Europa mediterránea. Os resultados que obtivemos permítennos determinar por que a campaña actual de incendios é extremadamente anómala:
- Incendios fóra de estación. Nin en Portugal nin en moitas zonas do sur de Francia é habitual observar grandes incendios na primeira quincena de xullo. O estrés hídrico estival alcanza o seu máximo a finais de agosto, polo que os incendios ao principio do verán non eran frecuentes nin extremos.
Ata o de agora, os grandes incendios na primeira quincena de xullo só eran comúns no levante peninsular: zonas máis áridas onde a vexetación se volve antes inflamable.
Europa estase volvendo árida, por mor do cambio climático e do abandono rural, o que homoxeneiza a paisaxe e vólvea uniformemente seca. Esta é a causa do avance na estación de incendios.
- Intensidade crecente dos incendios. Os incendios actuais xa non se poden extinguir. Morren por inanición (queimaron todo o que había por queimar) ou porque chove. Son incendios que liberan a mesma enerxía que unha, ou máis, bombas atómicas e toda a tecnoloxía de extinción queda curta fronte a eles.
Os grandes incendios son cada vez maiores. É dicir, o tamaño medio dos incendios que escapan á contención aumenta, e iso pasa porque está a aumentar a intensidade dos incendios.
No momento de escribir este artigo, estímase que un dos incendios en Gironda (Francia) roldaría as 8.000 ha. Estariamos a falar do incendio de maior extensión dos últimos 30 anos en Francia e o terceiro desde que empezou o rexistro galo en 1973. Algo parecido ocorría no incendio na serra da Culebra (Zamora) hai unhas semanas: rozou o tamaño dos incendios máis extensos rexistrados en España.
- Simultaneidade de incendios de alta intensidade. Non é a primeira vez que nos atopamos fronte a un escenario de lumes de quinta xeración. Nos anos 1978 e 1985, por exemplo, sucedéronse máis de 150 grandes incendios en España. O inusual da tempada actual non é o número de grandes incendios, senón a simultaneidade de incendios moi intensos.
Ademais, a simultaneidade de incendios non se está dando a escala nacional, senón subcontinental: o sueste de Europa está nesa situación. E espérase que o Reino Unido entre en onda de calor, o que podería levar os grandes incendios tamén ás chuviosas illas británicas.
Un problema de saúde pública
Por desgraza, sabemos que a frecuencia e a virulencia das ondas de calor aumentará co cambio climático. Durante estes episodios, a mortalidade aumenta porque o organismo se descompensa, afectando especialmente a persoas maiores ou con patoloxía previas.
Durante as ondas de calor empeora tamén a calidade do aire notablemente debido aos incendios forestais. As imaxes do Meteosat mostrábannos, por exemplo, como o fume dos incendios nas Landas francesas chegaba ata a costa cantábrica española.
A inhalación de fumes é outro factor que contribúe ao exceso de mortalidade en ondas de calor; considérase responsable de 417 mortes nos incendios de Sídney de 2019.
O perigo das ondas de calor continuadas
Durante as ondas de calor aumenta o potencial desecante da atmosfera e atopámonos con que moitas plantas secan, polo que liberan máis enerxía ao queimar.
Diminúe tamén a humidade na follaxe, facilitando a ignición e propagación do incendio. Aquelas zonas máis húmidas que normalmente actuarían de devasas, tales como os fondos de val, vólvense tan secas como as da súa ao redor. É dicir, a paisaxe tórnase uniformemente seca.
A atmosfera desecante aumenta tamén a forza dos incendios forestais, o que de novo intensifica o seu comportamento. Isto é, a columna de convectiva do incendio pode ascender ata grandes alturas pola atmosfera, o que pode aumentar as correntes e o transporte de faíscas.
Que cabe esperar no futuro
O cinto dos incendios está a expandirse en latitude e en altitude. Os grandes incendios en zonas de Europa onde ata o de agora eran raros, como o Reino Unido e Escandinavia, son cada vez máis comúns. As zonas de montaña, como os Alpes e os Pireneos, son cada vez máis inflamables.
A época na que os incendios se apagaban con auga acabouse. Estamos a ver o resultado de décadas de deixamento na xestión do territorio e de inacción climática. Estamos a ver o tráiler da película do futuro que lles estamos deixando aos nosos fillos e aos nosos netos.
*Víctor Resco de Dios é profesor de enxeñaría forestal e cambio global en PVCF-Agrotecnio, da Universitat de Lleida.
Cláusula de divulgación: Víctor Resco de Dios recibe fondos do MICINN, a Comisión Europea e a Fundación Velux.
