Únete á nosa canle de Whatsapp
O crowdsourcing é un fenómeno recente que consiste en utilizar plataformas dispoñibles na rede para distribuír tarefas entre un gran número de persoas que, movidas por un interese individual, traballan cara a un obxectivo común. Unha das súas aplicacións máis coñecidas é a chamada “ciencia cidadá”, que fomenta un progreso científico descentralizado que doutro xeito se vería retardado pola falta de financiamento e a excesiva burocracia institucional.
Existen diferentes modelos en función do tipo de tarefas asignadas:
- Administración de información e resolución de problemas.
- Corpus de datos e desenvolvemento de solucións (casos como este implican a realización de microtarefas con algunha compensación económica).
- Retos obxectivos e investigación en tempo real.
- Ideación e produción creativa.
Os primeiros proxectos baseados no crowdsourcing xurdiron entre 2010 e 2011 no ámbito das galerías, bibliotecas, arquivos e museos (conxunto que se engloba baixo o acrónimo GLAM). As liñas de investigación ían desde correccións para mellorar o recoñecemento de caracteres (OCR) de publicacións, pasando por transcricións, votacións e controis de calidade do cropping de imaxes tal e como se aprecia en webs como Digital Glam.
Os beneficios de crowdsourcing van na liña de conseguir obxectivos de forma máis rápida mediante comunidades de usuarios comprometidos coa institución, os seus sistemas e coleccións. Coas contribucións conséguese mellorar a calidade de datos, as experiencias de procura de usuarios subseguintes e mellora a percepción do sentido de responsabilidade e propiedade públicas.
Como potenciar a ciencia cidadá
Observacións e recentes enquisas dos voluntarios efectuadas por responsables dos sitios indican que mellorar a motivación de usuario, engadir máis contido regularmente, aumentar retos e vincular ás persoas co proxecto, recoñecendo a axuda prestada e mesmo proporcionar recompensas, fan viable este sistema.
Aínda que teñamos en conta estes factores, considero necesaria a mediación dixital. Non só para facer posible unha participación interxeracional, senón porque a intervención humana paréceme insuficiente e é imprescindible para crear comunidades virtuais valiosas e comprometidas, como adoitan facer os laboratorios cidadáns.
Desenvolvéronse ferramentas que facilitan estes procesos colaborativos. A maioría son relativas a transcrición colaborativa de documentos como TPen ou Scripto co fin de documentar e dixitalizar patrimonio histórico.
A gran pregunta que xorde nestes casos é: Confiamos nos participantes ou necesitamos coñecemento experto? Sería interesante un control de versións? E a reputación en liña? Podería axudarnos a atopar os mellor valorados para a tarefa?
Existe certo escepticismo desde algúns sectores, que ven como podería duplicarse o traballo ao ter que proceder a unha revisión da produción do orixinal e a súa respectiva transcrición, pero cando se trata de textos de divulgación como prensa ou revistas hai bastantes casos de éxito. A atención tamén está posta nos estándares aplicables a estes casos (TEI, xml, md) e os posibles filtros ao longo do proceso.
É o crowdsourcing explotación?
A cuestión da ética do crowdsourcing é un dos temas que aínda non se tratou coa debida atención. Pode ser visto como unha forma de explotación cando a tarefa para realizar é complexa ou non se retribúe o esforzo. Libre sempre se asocia a gratuíto e cando falamos de industrias culturais, que tenden á precarización, tamén estamos a poñer en xogo moitos postos de traballo. É importante poñer certos límites, xa que é un sector aínda en cernes e non está regulado.
O positivo destes procesos é a implicación do sector público á hora de incentivar as humanidades dixitais, non só no que respecta á formación académica, senón ao impulso deste tipo de profesionais e a súa incorporación efectiva nas organizacións. Con todo, os tempos académicos non son os mesmos que os da cidadanía á hora de obter determinados resultados. Non hai unha aculturación en temas de participación e para explicar este fenómeno faise necesaria unha categorización, segundo os tipos de proxecto:
- Proxectos contributivos: convocados mediante unha chamada á colaboración para desenvolver liñas de desenvolvemento definidas e dirixidas por científicos.
- Proxectos colaborativos: pídese unha colaboración pública mediante análise de datos, opinión ou petición de información para chegar a uns resultados.
- Cocreación: proxecto codiseñado con distintas entidades e colectivos.
A idea de competición a cambio dunha posible recompensa, como o recoñecemento ou algunha contraprestación simbólica, deu lugar a experimentos de ciencia aberta de gran impacto mediante o cumprimento dunha tarefa particular que ha de ser facilmente cuantificable e definible de modo que poida ser comparado aos resultados de tarefas completadas por outros. O impacto aquí xa non seguiría o patrón clásico de recoñecemento ou citas por parte dos expertos, senón de reputación dixital e a realización correcta dunha serie de tarefas.
Un escenario posible e moi necesario sería o dun debate aberto sobre os estándares, para poder compartir a información e garantir a replicabilidade, a revisabilidade e a reinterpretabilidade. Estamos a asistir a un proceso de appificación da sociedade, no que os móbiles son como un mando a distancia que nos conecta á infoesfera. Aproveitemos esa oportunidade para modelar a realidade e facela máis smart sen perder de vista este punto de inflexión histórica, que desembocará nun neohumanismo necesario para evolucionar e recoñecer a nosa capacidade para o descubrimento.
*Arantxa Serantes é humanista dixital e doutora pola Universidade de Santiago de Compostela.
Cláusula de divulgación: Arantxa Serantes non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
