Xoves 28 Marzo 2024

Non só para os porcos: por que deberiamos empezar a comer landras

*Un artigo de

A landra é o froito das árbores do xénero Quercus, que conta cunhas 400 especies distribuídas por todo o hemisferio norte. Nas devesas estremeñas predominan a aciñeira (Q. ilex) e a sobreira (Q. suber), pero o interese principal de consumo recae sobre a primeira.

Publicidade

Desde o punto de vista alimenticio, é un froito seco composto por carbohidratos e graxas. Existe un tipo de landras doces polo seu baixo contido en taninos (moléculas responsables do amargor e a astrinxencia) que mostran propiedades agradables ao gusto. A dozura da landra fresca existe só nunha baixa proporción de árbores, e acrecéntase a medida que a landra se seca, ás poucas semanas ou meses despois da colleita.

Hoxe en día existen empresarios que comercializan estas landras. Ata agora, todas proceden da recolección manual por parte de coñecedores expertos desta variedade moi minoritaria na devesa. Con todo, existen evidencias de antigos enxertos e cultivo en Mallorca.

Tamén se coñecen algunhas técnicas para eliminar o amargor da landra que non é doce. Unha delas é a fermentación do froito con sal e auga durante uns meses. Con isto elimínanse os taninos presentes na landra e redúcese o amargor, pero non se consegue esa dozura que presentan algunhas, senón un sabor neutro.

O ser humano sempre consumiu landras

O consumo de froitos secos por humanos remóntase, polo menos, 900.000 anos atrás. Respecto ás landras, a súa abundancia, facilidade de localización e contido calórico propóñenas como un alimento básico para as poboacións do Pleistoceno.

Os gravados rupestres da cova de La Sarga (Alicante), que datan duns 40.000 anos de antigüidade, suxiren a utilización de ferramentas para a recolección de landras por vareo. Son numerosísimas as evidencias arqueolóxicas de consumo xeneralizado de landra e outros froitos secos en todo o hemisferio norte durante o Neolítico, rexistrados por primeira vez en escritos do período romano.

A dependencia das landras como alimento básico atopa a súa máxima expresión, aínda vixente, nas tribos nativas do Oeste dos Estados Unidos. Estas consumíronas, procesadas para eliminar o amargor, durante 12.000 anos.

Grupo de porcos alimentándose de landras baixo unha aciñeira.

Un alimento rico e san

Existe unha razón inmediata para o consumo de landra doce selecta: están moi ricas! Por iso non só se consumiron como solución a épocas de moita fame, senón que tamén se serviron historicamente en mesas de prestixio, como froito fresco e como parte de receitas elaboradas de repostaría.

Hai outra razón de peso para o consumo cotián de landra doce: existen evidencias fiables dos seus beneficios para a saúde humana. A semellanza contrastada do perfil nutricional da landra co doutros alimentos saudables apoia o uso desta como alimento funcional.

As propiedades nutricionais nas que se fundamenta devandito uso son a abundancia de ácidos graxos insaturados, capacidade antioxidante asociada aos taninos, ausencia de glute e presenza de certas vitaminas e minerais esenciais. Estas propiedades levaron a algúns autores a expor o consumo masivo de landra como factor de lonxevidade nas poboacións de indios americanos.

As propiedades da landra levaron a expor o consumo masivo como factor de lonxevidade nas poboacións de indios americanos

O investigador estadounidense David A. Brainbridge foi, entre 1960 e 1985, autor de varias propostas ben documentadas para o consumo de landra na dieta humana. Chegou a propoñelas á FAO como alimento útil en crises humanitarias polo seu contido calórico e nutricional.

As súas propostas non tiveron eco, entre outras razóns porque foron feitas en ámbitos culturais onde a landra ten un significado espiritual oposto á súa comercialización. Na actualidade, co aumento das dietas funcionais e o rexurdir das tradicionais, hai un importante movemento a favor da landra na dieta humana que ten a súa máxima expresión en Estados Unidos, Grecia e Portugal.

O feito de que a landra non sexa sempre doce disuade do seu consumo en fresco e favorece o seu uso como alimento procesado en forma de fariñas e aceites. Este tipo de iniciativas son hoxe promovidas a través de proxectos con fondos públicos en varios países europeos.

A landra comercialízase en distintos puntos da península Ibérica segundo o seu uso final, metodoloxía de recollida e aparencia do froito (selección). Así, poden pagarse 40 céntimos o quilo para cebo de porcos, 2,5 euros o quilo para o seu uso en viveiros e mesmo 6 euros o quilo para cociña gourmet.

A landra doce comercialízase, ata agora, en postos de rúa e certos mercados urbanos de longa tradición. Aínda que a súa presenza é moi puntual, o prezo pode alcanzar o 5,90 €/quilo, o dobre que a castaña. Convén indicar que estas vendas fixéronse sen coñecer nin resaltar o papel como alimento funcional do produto.

Implicacións sociais

Hoxe promóvese o uso deste froito mediante un proxecto de valorización da landra na península ibérica, enmarcado dentro do proxecto europeo Prodehesa Montado, do programa Interreg V. O seu obxectivo principal é conseguir a cooperación entre empresas do sector, fincas e expertos para a promoción da landra en todas as súas vertentes, así como a transferencia de resultados e innovación de produtos. Tamén busca consolidar o primeiro banco ibérico de xenotipos de landra doce por parte do noso equipo da Universidad de Extremadura.

Doutra banda, promóvese o cultivo intensivo de aciñeira no norte de Cáceres con planta adulta enxertada. Esta técnica permitiría ao propietario a obtención do froito nos cinco primeiros anos, máis eficiente se o comparamos cos entre 20 e 30 anos das reforestacións típicas que se realizan en ecosistema adevesados.

Ademais, ao ser un cultivo intensivo, a produción froiteira incrementaríase nunha porcentaxe notable, por ter un cultivo controlado. Devandito froito podería utilizarse como fonte extra en época de engorde cando sexa escasa e durante o resto do ano para a cría de porcos, en detrimento do uso de suplementos como pensos compostos.

Francisco Castaño Martín é enxeñeiro forestal e investigador na área de Bioloxía Vexetal, Ecoloxía e Ciencias da Terra na Universidad de Extremadura; e Fernando Pulido Díaz é director do Instituto de Investigación de la Dehesa da Universidad de Extremadura.

 

1 comentario

  1. Estrabón xa decía: “O montañeses, durante dous tercios do ano, alimentanse de landras de encina, deixándoas secar, triturándoas e fabricando con elas un pan que se conserva un tempo”.
    Eu probeino, e ta ben bo

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un proxecto galego impulsa a sustentabilidade do sistema alimentario a través da IA

O proxecto no que participan USC e UVigo acometerá a crise do sector co apoio do Programa Marco ‘Horizonte Europa’

Cal é o alimento que desencadea o pracer nos peixes?

Coñecer os mecanismos de motivación pola comida podería mellorar a eficiencia económica das empresas dedicadas á acuicultura

Os grelos poden previr o cancro? Estudan a dieta atlántica como vía terapéutica

Unha revisión analiza as propiedades farmacolóxicas dos alimentos consumidos no sur de Europa que poderían ter propiedades antitumorais