Co obxectivo de coñecer o peso que se daba aos lazos xenéticos, un equipo de investigación liderado pola Universidade Complutense de Madrid estudou as relacións de parentesco de 58 individuos inhumados en enterramentos múltiples —2 ou máis persoas— da Idade de Cobre e da Idade de Bronce (de 4000 a 2000 anos a.C. aproximadamente) na submeseta norte da península ibérica, o que hoxe corresponde a Castela e León.

Durante a Idade de Cobre non se observaron relacións de parentesco próximo en ningún dos catro xacementos estudados e durante a Idade de Bronce obsérvanse unha relación de maternidade nunha muller embarazada (Los Tolmos, Caracena, Soria), e unha posible relación de irmandade noutro dos xacementos (Tordillos, Salamanca).

Publicidade

No caso da maternidade, ao consistir en realidade nunha muller embarazada e o seu bebé, aínda non nado, o feito de achalos enterrados na mesma tumba é puramente casual pola circunstancia do embarazo, e non por unha cuestión cultural.

“Poderiamos dicir que o feito de compartir parentesco próximo cun individuo non era un criterio primordial á hora de enterrar os cadáveres xuntos durante o Calcolítico e a Idade de Bronce nesta rexión, polo que deberon existir outras razóns de carácter social, cultural ou de necesidade puntual, que levasen a enterrar a eses individuos na mesma sepultura”, explica Sara Palomo Díez, investigadora do departamento de Medicina Legal, Psiquiatría e Patoloxía da UCM.

Extracción de ADN e marcadores xenéticos

Para levar a cabo o estudo, publicado en Genealogy, seleccionáronse 10 xacementos da actual rexión de Castela e León (catro xacementos do período Calcolítico e seis da Idade de Bronce). En total, analizáronse xeneticamente dúas mostras de cada un dos 58 individuos para replicar os resultados, dacordo cos criterios de autenticidade do ADN antigo.

Tras a extracción de ADN estudáronse marcadores xenéticos nucleares (STRs autosómicos), tales como os empregados en xenética forense para establecer relacións de parentesco próximo; así como ADN mitocondrial, que nos informa sobre a liñaxe materna, é dicir relacións de parentesco, pero máis afastadas no tempo.

O traballo veuse desenvolvendo desde o ano 2010 e agora tocou a súa fin; aínda que non se descartan ampliacións que completen o coñecemento nun futuro.

“A maior parte de estudos sobre ADN antigo viñéronse centrando no ADN mitocondrial, coa finalidade de estudar migracións e movementos poboacionais. Con todo, non se levaron a cabo tantos estudos sobre as relacións de parentesco próximo e a súa comparación con patróns de enterramento, e a cultura funeraria”, destaca a investigadora da UCM.

Núcleo familiar biolóxico

Ata a data, existían publicacións sobre xacementos particulares na Idade de Bronce no sur da península ibérica e en canto aos estudos sobre o Calcolítico, estes estaban máis centrados noutras zonas de Europa, polo que este traballo é o primeiro cun número considerable de xacementos e de individuos nesta rexión da península.

“Moitas veces asumimos que a relevancia do núcleo familiar biolóxico que existe na actualidade sempre foi tal e como a coñecemos agora. Con todo, aquí vemos un exemplo no que a razón pola que estas persoas eran enterradas xuntas, nada tiña que ver con ningún vínculo de parentesco próximo. Así, podemos aproximarnos un pouco máis á cultura e a comprensión do comportamento social daquelas poboacións”, conclúe Palomo Díez.

Ademais do grupo de investigación da UCM, que é tamén grupo de Ciencias Forenses, Xenética e Toxicoloxía do Instituto de Investigación do Hospital Clínico San Carlos (IdISSC), no traballo participan as universidades de Salamanca —a cal levou a cabo o estudo arqueolóxico e antropolóxico—, e a Universidade Tor Vergata de Roma.