Xoves 28 Marzo 2024

Premian un traballo que explica as diferentes medidas dos ferrados en Galicia

A investigación do historiador Rubén Castro propón unha hipótese sobre as diversas medidas desta unidade no territorio galego

Canto mide un ferrado en Galicia? Pois depende. Esta unidade serviu, durante séculos, e aínda serve, para calcular a superficie das terras no país, e tamén para a masa e o volume. Un ferrado de millo, trigo ou centeo era a cantidade de cereal colleitado nunha determinada extensión de terra que collía nun caixón de madeira, como o que encabeza este texto. Cos ferrados cuantificábanse os intercambios comerciais, e mesmo eran usados como medida á hora do dote. Pero era difícil poñerse de acordo cando había que cambiar de parroquia. Ata nun mesmo concello había diferenzas. E no conxunto de Galicia podíase pasar dos 400 metros cadrados de Carnota aos 725 de Cervo ou Xove.

Moita xente intentou responder a esta cuestión, con moi diversas explicacións. A diferente produtividade da terra ou o propio criterio dos propietarios eran algunhas das respostas que se daban. Pero un historiador galego, Rubén Castro Redondo, acaba de propoñer un novo enfoque para desvelar o misterio dos ferrados. E a investigación, titulada De señores, señoríos e medidas do país: cartografía metrolóxica da Galicia moderna, valeulle o premio Xesús Taboada Chivite, convocado pola Mancomunidade de Municipios da Comarca de Verín, cuxo fallo se anunciou este venres

A orde nos ferrados

Castro, actualmente investigador posdoutoral da Xunta de Galicia na Universidade París 1 Sorbona, explica ao Duvi que “a idea deste traballo naceu para dar resposta a unha cousa moi galega como é por que as medidas tradicionais, como os ferrados de superficie, miden diferente en moitas partes de Galicia e porén hai sitios nos que miden igual a pesar de estar afastados. Quería dar resposta á distribución das medidas tradicionais”. Conta que a teoría aceptada “era a do caos, que non había ningunha orde” e no seu traballo propúxose “buscar algunha cousa que xustificase esa aparente desorde”.

Rubén Castro, autor do estudo sobre os ferrados. Fonte: Duvi.
Rubén Castro, autor do estudo sobre os ferrados. Fonte: Duvi.

A investigación de Rubén Castro lanza a hipótese de que o mapa da distribución das medidas dos ferrados é idéntico nun 92% ao mapa dos concellos antigos, das xurisdicións, que se prolongan desde a parte final da Idade Media ata toda a Idade Moderna, ata o século XIX. “Superpoñendo as dúas distribucións, a política e a metrolóxica, resulta que saltou a chispa“, sinala o historiador.

Unha mesma xurisdición, detalla, tiña as medidas de ferrado iguais para todo o seu territorio pero, advirte, estas xurisdicións, aos contrario que acontece cos concellos actuais, estaban repartidas en anacos separados xeograficamente, de aí a diversidade actual. “A idea xurdiu realmente cando miraba por casualidade o que pasaba no concello onde nacín, en Begonte“, comenta o historiador. Ese concello, indica, non existía na Idade Moderna, estando o seu territorio dividido en moitas xurisdicións. “Dinme conta de que dúas parroquias deste concello que compartían xurisdición a pesar de non estar pegadas xeografifcamente compartían o tamaño dos seus ferrados. Entón pensei que iso podería ser o que pasara no resto de Galicia“, afirma Castro. Comprobando esta hipótese no resto de concellos, atopou que “o 92% dos valores das medidas de ferrados son iguais dentro da súa xurisdición” e que “todo se explica a partir da planta dos concellos antigos”.

Publicidade

Sobre a concesión do premio, Rubén Castro indica como a título persoal está “moi agradecido á mancomunidade e ao xurado por ter valorado este traballo de investigación, xa que seguro que se presentaron outros de igual ou maior calidade”. A título máis amplo, o historiador recalca como “é unha gran satisfacción que haxa institucións que aposten por traballos de investigación, pois hai moi poucos premios coma este, sobre todo no ámbito das humanidades. É unha gran sorte que haxa este tipo de iniciativas para lanzar traballos de xente nova”.

“O mapa da distribución das medidas dos ferrados é idéntico nun 92% ao mapa dos concellos antigos, das xurisdicións”, expón Rubén Castro

Rubén Castro Redondo

É graduado na especialidade de piano polo Conservatorio Profesional de Música de Vilalba (Lugo) (2008) e licenciado en Historia (2010) -con premio extraordinario de licenciatura- pola Universidade de Santiago de Compostela, onde cursou tamén o Máster Universitario en Profesorado de Educación Secundaria Obligatoria y Bachillerato, Formación Profesional y Enseñaza de Idiomas (2011).

En decembro de 2011 obtén a beca F.P.U. (Formación do Profesorado Universitario) para realizar o proxecto de tese titulado “A conflictividade veciñal na Galicia do Antigo Réxime: os conflictos por medidas e límites”, tese que foi defendida en abril de 2016. Neste período realizou dúas estadías de investigación como profesor invitado na École des Hautes Études en Sciences Sociales, en 2015 e 2016, baixo a dirección de D. Gérard Béaur e de D. Fabrice Boudjaaba, respectivamente.

En 2016 foi galardonado co XVII Premio de Investigación Ferro Couselo, promovido polo concello natal de dito ilustre historiador e investigador galego (Valga, Pontevedra) pola obra “Entre colmos, rebolas e dobres varas de medir. Conflitos por medidas na Galicia moderna (séculos XVI-XIX)”.

As súas liñas de investigación céntranse, por unha banda, na Historia Social, enfocada a través da análise da conflictividade, entre individuos e entre colectivos veciñais. Por outra banda, na Metroloxía Histórica e na Historia da Administración, disciplina que aborda a través da cartografía histórica das unidades territoriais.

Premio Taboada Chivite

O Premio Xesús Taboada Chivite conta co apoio técnico de profesorado do Departamento de Historia, Arte e Xeografía da Universidade de Vigo, foi concedido por unanimidade a Rubén Castro. A colaboración nesta segunda edición do premio, que estaba sen convocarse desde o ano 2007, do profesorado da Facultade de Historia Susana Reboreda, Fermín Pérez, Adolfo Fernández, Jesús de Juana e Julio Prada, materialízase nunha asistencia técnica que abrangue a divulgación do premio, a revisión das bases da convocatoria, a selección do panel do xurado, a avaliación das candidaturas e a organización do acto de entrega do galardón, que se celebrará en Verín.

Os integrantes do xurado, que se reuniron este venres en Monterrei, foron Fátima Brañas, antropóloga e profesora Facultade de Ciencias de Educación do campus de Ourense; Xulio Rodríguez, arqueólogo e director do Museo Arqueolóxico de Ourense; Xosé Carlos Sierra, arqueólogo e antigo director do Museo Enolóxico de Ribadavia, e Pedro López e Roberto López, historiadores e profesores da Universidade de Santiago de Compostela.

Na súa resolución o xurado resalta o traballo de investigación levado a cabo polo autor da investigación, valorando que “parte dunha hipótese de interese que conxuga a metroloxía coa xurisdición e trata os ámbitos de historia política, administrativa e social, achegando unhas conclusións e un apartado cartográfico que este xurado entende son de relevancia para os campos académicos sobre os que versa esta edición”.

4 COMENTÁRIOS

  1. Uno de los errores más abultados es la relación semillas/superficie. Es que no se tiene en pie. cómo una superficie de 64 m2 va a tener una relación con una de 725 m2 siendo ambas un ferrado. ¿saben que significa ? una producción de un 1.100 %. Una variabilidad de este tamaño, no se puede unificar tan alegremente. son muchas las variables y en algunas puede que si tengan cierta relación. pero generalizarlas es un total desconocimiento de Galicia.

  2. A explicación máis coherente escoiteina a un edafólog nun curso para profesorado o. Relacionaba a superficie da terra necesaria para encher de gran un ferrado (unidade de volume) coa súa fertilidade; así terras pobres darían superficie en ferrados maiores, mentres que en terras fértiles ferrados de menor superficie eran quen de producir o mesmo volume. Unha intelixente forma de relacionar dúas variables (superficie/fertilidade). Sería interesante cruzar ambas hipóteses para comprobar a relación ou non de características edáficas productivas con estructuras administrativas, pois non queda clara na explicación do traballo premiado a explicación da adscripción de unhas ou outros valores de superficie ao ferrado.

  3. Unha calculadora para pasar de ferrados a hectáreas haina de vello en fonte.es, diferenciando cada concello.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

00:03:05

R de Revolta: o autogoberno irmandiño de “todos á unha”

Entre 1467 e 1469 a rebelión do poder popular arremeteu contra as fortalezas do Reino, o símbolo material da violencia dos señores

A pegada dos deuses prerrománicos nos topónimos de Galicia

O estudo das inscricións de seis aras votivas no noroeste peninsular axudan a entender a mobilidade xeográfica e o culto ás deidades

Os oito precedentes de Toconao: 2.070 toneladas de ‘pellets’ vertidas ao mar dende 2011

Un informe de Fauna & Flora International recolle os accidentes máis graves que ocasionaron o derramamento de bólas de plástico polo mundo

Seis imaxes que cambiaron a historia da ciencia

https://theconversation.com/javascripts/lib/content_tracker_hook.js *Un artigo de O ser humano empregou primeiro o debuxo e...