Venres 29 Marzo 2024

“Os fungos de Cortegada son algo único, e están nunha situación complicada”

O investigador Saúl de la Peña, que leva máis de 15 anos estudando os fungos da illa, avoga por unha maior protección para evitar a perda de especies

Desde Carril, con marea baixa, é posible chegar camiñando, aínda que mollando un pouco os pés, á illa de Cortegada. Ademais de moita historia, e de ser coñecida polo seu bosque de loureiros, este enclave da ría de Arousa é un exemplo de biodiversidade de fungos que non ten igual en Europa, segundo salienta Saúl de la Peña, investigador do Departamento de Edafoloxía e Química Agrícola que desde cativo leva indo a Cortegada a estudar estes organismos.

De la Peña, xunto a colaboradores como Pablo Alvarado, Óscar Requejo e Enrique Rubio, publicou a comezos de ano o achado na illa de dúas novas especies fúnxicas únicas no planeta, que volven poñer de relevo a importancia ecolóxica de Cortegada, enmarcada no Parque Nacional das Illas Atlánticas. Porén, as alteracións do ecosistema que se produciron nos últimos anos están poñendo en perigo unha diversidade que, segundo o científico, debería ser obxecto de estudos.

Publicidade

– Que pasa en Cortegada para que haxa tal diversidade?

Máis exemplos de fungos de Cortegada. Fotos: Saúl de la Peña.
Máis exemplos de fungos de Cortegada. Fotos: Saúl de la Peña.

– Danse varias condicións que son moi interesantes. Aínda que a illa é pequena, ten moita diversidade vexetal. E os fungos, como outro tipo de especies, saben adaptarse. Poden distinguirse varios microclimas: unha das zonas ten algo semellante a unha influencia mediterránea, outro é máis continental, e tamén hai unha zona cunha capa de hedra a nivel de solo que fai que manteña moita humidade superficial. Ademais está a desembocadura do Ulla, que xera habitualmente néboas que aumentan tamén a humidade. Outro factor é que está bastante protexida dos ventos en xeral.

E ademais, ten unha laurisilva bastante grande, o que fai que haxa especies bastante adaptadas a ela. É algo curioso, porque a outra zona do mundo na que hai algo semellante é no Garajonay, na illa da Gomera, e resulta que existen bastantes especies de fungos que se atopan nos dous lugares. Pero en canto a diversidade e densidade, non hai nada parecido a Cortegada. Noutras illas hai unha competencia moi forte polo espazo, pero aquí xorden moitísimas especies distintas en pouca superficie, e ademais abundantes e visualmente moi fermosas.

– Como atoparon estas dúas novas especies?

– Levamos 15 anos estudando a illa e tratando de identificar todas as especies que imos atopando. E estas dúas foron parte do traballo. Este proceso, no caso dos fungos, é máis complexo respecto ao doutros organismos. Hai que facer unha identificación macroscópica, e logo microscópica, analizando as esporas e outras partes do organismo, e temos que ir tamén ao nivel da análise xenética, que mesmo ás veces non é suficiente. Hai que ter moita constancia e paciencia para acabar identificándoas.

Agora conseguimos identificar estas dúas, pero sabemos que posiblemente hai bastantes máis que están pendentes de confirmarse. Hai que seguir un proceso longo e custoso, cultivándoas ás veces no laboratorio para estudalas en mellores condicións, etc.

– Que lugar ocupa Cortegada en canto a esta diversidade?

– É sen dúbida unha referencia. Os fungos de Cortegada son algo único, non hai outra cousa igual, pero a situación é complicada e precísanse máis estudos para coñecela mellor. Aquí están o 40% das especies do Catálogo micolóxico de Galicia. Algunhas delas normalmente só se atopan en pradeiras, e resulta que aquí xorden no medio do bosque. Ademais de ser especies únicas, aparecen xunto a outras do seu xénero que son case imposibles de atopar xuntas.

Atopan na illa de Cortegada dúas especies de fungos únicas no mundo

– Ten a protección que merece?

– Non está nos seus mellores momentos. Levamos estudando Cortegada desde antes de que fora Parque Nacional, e vimos toda a transformación que viviu. Sempre tivo unha vinculación forte coa xente de Carril. Cando había máis actividade alí, a xente aproveitaba a madeira que caía, pero mantendo un equilibrio, e tamén introduciron animais, como cabalos e cabras. En concreto, as cabras aclimatáronse moi ben e tiñan controlado, dalgún xeito, o sotobosque. Isto deu pé a un semiverxel, e aínda que a priori puidera parecer negativa a presenza de animais e a actividade humana, foi o mellor momento para os fungos.

Pero coas restriccións derivadas da nova lexislación, a situación cambiou. As cabras morreron, e os criterios que se seguiron non tiveron en conta o máis salientable que ten a illa, que non son nin os insectos, nin os mamíferos, nin a flora de maior tamaño, senón os fungos. A vexetación comezou a mudar de forma drástica e descontrolouse. Mesmo moverse pola illa para investigar volveuse moi complicado.

– Que significou isto?

– Os fungos necesitan un equilibrio moi particular para desenvolverse. E se a cousa cambia, sofren. Comezaron a entrar xabarís que cruzaban a nado, e que ademais comían as ameixas e destruían os criadeiros da zona. E o impacto nos fungos foi, e é, moi importante. Non deixan de ser froitos, pero a parte principal do organismo, o micelio, está debaixo da terra. Os xabarís fozan o solo para buscar, entre outras cousas, tubérculos e deixan ao descuberto os micelos, que morren ao entrar en contacto co aire. E apenas queda un metro cadrado de illa que non estea sen fozar.

“O relevante de Cortegada é a diversidade de fungos, e as medidas de protección deberían xirar arredor deles”

Chegou a haber preto de 20 xabarís, nunha área que apenas lle correspondería a un. O que se fixo noutros lugares con circunstancias parecidas foi controlar a poboación dos xabarís porque o dano que poden facer é enorme. Pero o que acontece en Cortegada é que a lexislación impide que se tomen estas medidas.

Vista de Cortegada desde o paseo de Carril. Foto: Google Street View.
Vista de Cortegada desde o paseo de Carril. Foto: Google Street View.

– Que habería que facer?

– Como xa dicía, o relevante de Cortegada é a diversidade de fungos, e as medidas que hai que tomar deberían xirar arredor deles. Para isto hai que quitar os xabarís, sen dúbida, e intentar a reintrodución das cabras autóctonas coas que se conseguiu a boa situación no pasado. Iso si, cos controis e estudos precisos.

Por outra banda, antes de facer calquera actuación como saca e tala de árbores, limpezas de camiños, mantemento de edificacións, etc. habería que contar coa distribución e localización dos fungos para a súa correcta protección e conservación. Non debemos esquecer que existen especies dentro de listas vermellas e outras únicas en Galicia, España e no mundo.

De onde vén o seu interese polos fungos de Cortegada?

– Empezou a través dunha colaboración coa asociación A Cantarela de Vilagarcía. Meu pai, que é un gran apaixonado da micoloxía e leva moito tempo investigando, levábanos a Cortegada para ver os fungos. E así levo desde entón. O problema da micoloxía na investigación académica é que é complicado atopar financiamento, así que o hai que facer moitas veces por conta propia e coa colaboración de persoas afeccionadas a ela. Por iso sería conveniente financiar as nosas investigacións para afondar no coñecemento de lugares como Cortegada.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Velutinas, porco vietnamita, cangrexo vermello… Así chegan a Galicia as especies invasoras

María José Servia, investigadora da UDC, augura novos exemplares “co foco poco posto nos himenópteros: avespas, formigas e abellas”

A falsa endemia de malaria e outros intentos para desecar a lagoa de Antela

A partir do século XVIII a zona húmida foi considerada inimiga da agricultura. Os veciños intentaron evitar o desaugamento das terras que utilizaban para o pastoreo

Estes son os 10 cogomelos máis raros que podes atopar en Galicia

Pola súa forma, ou polo seu tamaño, incluso os hai que brillan na escuridade. Recompilamos as especies máis peculiares dos montes galegos

A UVigo axudará a rexenerar as pradarías submarinas da ría de Aveiro

Este proxecto europeo basearase na maricultura para apoiar as necesidades de plantas e sementes para a súa reintrodución