Eólica mariña en España: retos e incertezas de instalar 200 aeroxeradores flotantes no mar

*Un artigo de

A eólica mariña (denominada offshore en inglés) xa chegou a España tras a aprobación do Plan de Ordenación do Espazo Marítimo (POEM). Os futuros aeroxeradores mariños serán flotantes con 15 MW de potencia, máis de 200 metros de diámetro e alcanzarán uns 300 metros de alto.

Esta emerxente tecnoloxía trae numerosas incógnitas sobre os seus posibles impactos sobre o medio ambiente mariño. Planificar estudos que os identifiquen e monitoricen é crucial para a conciliación de todos os sectores sociais e económicos involucrados.

Folla de ruta a 2030

A eólica mariña é imprescindible na transición a unha economía neutra en carbono. O obxectivo do Goberno é instalar 3 GW en 2030. Isto equivale a instalar unhas 200 turbinas de 15 MW.

A principal vantaxe da eólica mariña é o gran número de horas con altas velocidades de vento. No medio do mar, pódese chegar a 45-55% de horas equivalentes de produción a máxima potencia. Isto redúcese para a eólica en terra cun 25-35% ou para solar fotovoltaica en 15-20%. Esta maior capacidade de xeración reduce a intermitencia das fontes renovables, facendo evidente por que a eólica mariña é tan importante.

O reto: condicións mariñas extremas e unha tecnoloxía por madurar

O POEM identifica 5 zonas de desenvolvemento de eólica mariña caracterizadas por estar en augas (moi) profundas, que van desde 150 metros (algunhas zonas de Cataluña e Asturias) ata 500 metros ou máis (zonas de illas Canarias, Galicia, Andalucía e Baleares).

A día de hoxe, todas elas serían explotables só con eólica flotante, unha tecnoloxía en estado de desenvolvemento sen ningún parque a nivel comercial con este deseño.

Como calquera obra de enxeñería, os aeroxeradores flotantes deséñanse para soportar eventos extremos, igual que as presas ou as pontes. No caso da eólica flotante as ondas extrema será o principal condicionante do deseño, especialmente en condicións de máis de 200 metros de profundidade.

En zonas como Andalucía isto podería non ser un problema, pero si o será na demarcación noratlántica. Esta última é a zona de maior capacidade de eólica mariña determinada polo POEM, con 8 zonas de desenvolvemento prioritario entre Galicia e Asturias. Aquí o récord de altura máxima de onda é de 27,81 metros.

Isto supón un reto de enxeñería nunca visto, que dispara o custo do sistema de ancoraxe das plataformas flotantes ao fondo mariño. Isto desafía a viabilidade tecnoeconómica da eólica flotante en España.

As ondas extremas serán o principal condicionante na zona noratlántica, con alturas de ata 27 metros

É necesario resaltar a complexidade das tarefas de mantemento e reparación. Garantir a seguridade e saúde dos operarios é imperativo. Traballar a 150 metros de altura no muíño requirirá condicións de calma, con vento baixo e ondas pequenas, que eviten grandes oscilacións. Isto demandará condicións moi estritas de vento e ondada, con ventás de oportunidade que se poden dar menos de 30 días ao ano.

A eólica flotante é aínda unha tecnoloxía en demostración, máis se cabe para proxectos de extrema complexidade como no litoral español.

Hoxe en día, existen contados eólicos flotantes a nivel mundial en operación, funcionando como demostradores en proxectos como Windfloat, con tres turbinas de 8.4 MW en Viana do Castelo (Portugal), e Hywind (Escocia), con cinco turbinas de 6 MW. Ambos a relativa pouca profundidade, de ata 120 metros.

Posibles riscos sobre o ecosistema mariño

Algúns dos sectores do mar son reticentes á instalación de aeroxeradores nos emprazamentos propostos no POEM. Existe unha gran incerteza sobre os posibles riscos dos muíños de danar o ecosistema mariño. Tamén se cuestiona se devanditos efectos poden traer consecuencias irreversibles sobre a súa actividade económica.

Algúns dos principais efectos da eólica mariña son:

• Contaminación acústica polo ruído das aspas dos muíños ao rotar,
• Contaminación lumínica polas balizas dispostas na turbina,
• Cambios no vento en capas baixas da atmosfera,
• Alteración na distribución de nutrientes ou turbidez sobre a columna de auga,
• Campos electromagnéticos orixinados polos cables de transmisión eléctrica.

Estes coñécense porque foron estudados e documentados. Incluso o Goberno de Escocia revisou cales son as evidencias científicas que axuden a promover parques eólicos.

Con todo, os estudos previos non foron realizados no litoral español, nin con aeroxeradores de tal tamaño. O ecosistema e características xeográficas do Mar do Norte é moi diferente á costa española. Por iso, descoñecemos a extensión de mar afectada por cada un destes efectos e a que especies mariñas impacta de forma negativa e positiva.

Esta incerteza sobre os riscos para o ecosistema mariño é a responsable de facer saltar as alarmas en sectores da sociedade, como a pesca. En relación a actividades económicas como o turismo, espérase que os parques eólicos mariños non causen un impacto negativo. Existe tamén a oportunidade de establecer sinerxias en turismo, acuicultura ou marisqueo, que podería ser unha forma de beneficiar a economía de lugares próximos aos parques mariños.

É evidente que a monitorización e avaliación dos posibles efectos da eólica mariña sobre o ecosistema mariño e impactos na sociedade é fundamental. Plataformas que integren todas as partes involucradas (por exemplo, o Observatorio da Eólica Mariña de Galicia) xogan un papel crucial, en paralelo con ambiciosos proxectos de I+D a gran escala.

Perspectiva a 2030

O obxectivo altamente ambicioso do Goberno para 2030 de instalar 3 GW en menos de 7 anos é un reto dificilmente alcanzable. Considerando a importancia da eólica mariña na seguridade enerxética de España, podemos expor dous escenarios posibles: que non se instale eólica flotante na zona noratlántica por inviabilidade tecnoeconómica ou que se poxen proxectos cun prezo de venda de electricidade próximos a 150-180 €/MWh para facelos viables.

A situación macroeconómica actual pode complicar aínda máis alcanzar devanditos obxectivos. Orsted, empresa líder no sector eólico mariño, avisa de que o futuro parque máis grande do mundo, Hornsea 3 (Reino Unido), cunha capacidade de 3 GW, pode non ser viable sen axuda económica adicional.

O reto da transición enerxética é o maior desafío da nosa era e a eólica mariña xoga un papel imprescindible. Sen ela, nin cumpriremos os obxectivos do Acordo de París, nin poderemos mitigar os efectos do cambio climático. A súa implantación debe facerse con gran planificación a todos os niveis, garantindo a cohesión social e abrindo novas oportunidades económicas que xeren valor local e nacionalmente.

---

*Pablo Ouro é Dame Kathleen Ollerenshaw Fellow in Offshore Renewable Energy da Universidade de Manchester. José Luis Suárez Sierra é profesor no departamento de Construción e Enxeñaría de fabricación da Universidade de Oviedo.

Cláusula de divulgación: José Luis Suárez Sierra recibe fondos da Axencia de Desenvolvemento Económico do Principado de Asturias. El traballa e posúe accións de Táctica Desenvolvemento Industrial S.L.

Pablo Ouro non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.