O alto grao de sofisticación que acadaron a enxeñaría e a industria do imperio romano segue fascinando hoxe en día. Porén, tivo unha cara negativa que se pode asemellar á situación vivida moitos séculos despois, coa Revolución Industrial, que incrementou de novo os niveis de polución no aire. E así o expón unha investigación liderada por científicos da Universidade de Compostela a partir das análises dunha das necrópoles máis salientables da época da Gallaecia romana, a da Lanzada. O traballo, que publica a revista Science of the Total Environment, destaca a presenza de metais pesados derivados destas actividades, como o chumbo e o mercurio, nos esqueletos analizados no xacemento.
“A minería e a metalurxia masivas deses séculos reflíctense á perfección nos ósos das persoas que viviron nese ambiente contaminado”, explica a directora da investigación, Olalla López Costas. A arquéologa salienta que “os habitantes de época romana tiñan contidos de chumbo e mercurio dúas veces superiores aos da época medieval inmediatamente posterior, con independencia da idade ou o sexo dos individuos”, sinala López Costas.
Os datos apuntan, por tanto, a que toda a poboación estivo suxeita a esta contaminación e que esta chegaba principalmente por vía aérea, sen relación estreita por tanto cos seus modos de vida ou alimentación. A investigación permitiu confirmar, ademais, o que xa revelaron no seu tempo os rexistros de metais tóxicos, como o chumbo, preservados nas turbeiras do Xistral en Lugo: o período romano representou un clímax na contaminación atmosférica debido á intensa actividade mineira e metalúrxica que tivo lugar no noroeste, como nas Medulas, e outras rexións de España.
Os niveis da época romana son dúas veces superiores aos da etapa posterior, xa na Idade Media
Chumbo e mercurio nos ósos
O estudo destaca que a contaminación por metais pesados como chumbo e mercurio afectaría a toda a poboación. “A contaminación, e en especial a dos metais, tan prexudicial para o noso corpo, é unha consecuencia da actividade humana e leva afectándonos desde os seus inicios. É o prezo que levamos pagando. Hai individuos romanos que presentan ata un 85% do chumbo dos seus ósos procedente de contaminación, mentres que en época medieval cando baixa a actividade tamén diminúe o sinal nos esqueletos. Todo isto nun xacemento afastado dos grandes focos da minaría como é A Lanzada”, explica López Costas.
O traballo agora presentado é o buque insignia dun proxecto sobre o efecto da contaminación por metais no pasado en Europa, desvela ademais que os ósos arqueolóxicos son un arquivo directo dos cambios ambientais. Na actualidade, no grupo EcoPast están a realizarse dúas teses doutorais, unha sobre mercurio en ósos humanos e outra sobre chumbo en ósos animais de diversos períodos, para avanzar no coñecemento das repercusións da contaminación atmosférica.
A Lanzada, un xacemento clave
Unha vez máis a necrópole da Lanzada, obxecto de numerosos estudos previos, demostra o seu gran peso para explicar o pasado galaicoromano. Nesta ocasión, os investigadores valéronse dos restos óseos achados nas dúas áreas de enterramento, unha de época romana e outra medieval, que cobren un período continuo de 700 anos, algo único na Península Ibérica.
Ademais de Olalla López, participan os investigadores da USC Noemí Álvarez Fernández e Antonio Martínez Cortizas xunto a un elenco de colaboradores de Suecia, Reino Unido, Alemaña e Bélxica que permitiu descubrir ata onde chega a pegada da contaminación en período romano.
“A Lanzada sería considerado un lugar estrela para a ciencia nun país como Inglaterra”
Referencia: Human bones tell the story of atmospheric mercury and lead exposure at the edge of Roman World (Publicado en Science of the Total Environment).