Únete á nosa canle de Whatsapp
En 1928, Alexander Fleming descubriu a penicilina e cambiou o curso da medicina. A partir deste achado, os antibióticos trataron eficazmente as infeccións bacterianas. Pero, ultimamente, o uso excesivo e en ocasións indebido deste tipo de fármacos está a comprometer a súa eficacia. A sobremedicación propiciou a aparición de bacterias cuxos mecanismos de defensa adáptanse evolutivamente e conseguen resistir aos tratamentos.
Polo tanto, a procura de novas estratexias para combater esta grave ameaza contra a saúde pública converteuse nun obxectivo urxente. O noso equipo de investigación contribuíu nesta loita ao demostrar que un extracto do fungo comestible Lentinula edodes, máis coñecido como cogomelo chinés ou shiitake, é capaz de reducir a virulencia da bacteria Pseudomonas aeruginosa, unha das máis daniñas.
Inimigo público nº 2
En 2017, a OMS colocou a Pseudomonas aeruginosa no segundo posto das bacterias resistentes aos antibióticos, despois de Acinetobacter baumannii. Ademais, declarou como prioridade orientar a investigación cara ao desenvolvemento de alternativas e novos compostos antibacterianos fronte a ela.
Tiña motivos poderosos. P. aeruginosa é un bacilo gram negativo oportunista que pode causar infeccións agudas e crónicas. Supón unha importante causa de mortalidade en persoas afectadas por queimaduras, pacientes con fibroses quística e inmunodeprimidos.
Ao longo da evolución, os microorganismos foron desenvolvendo e perfeccionando estratexias para asegurar a súa supervivencia e adaptarse ás condicións ambientais. P. aeruginosa non é unha excepción e ofrece resistencia a múltiples fármacos, particularmente mediante a formación de biopelículas. Así se denomina ás agrupacións de microorganismos que, cubertos por unha matriz de polímeros, adhírense a unha superficie, o que favorece a súa proliferación e evita a penetración de antibióticos.
Por outra banda, P. aeruginosa, do mesmo xeito que outras bacterias, móvese e conta con sistemas de secreción que permiten inxectar toxinas (exotoxinas A) desde a súa superficie ao citoplasma das células do organismo infectado.
Substancias naturais con propiedades antibacterianas
Investigadores da Facultade de Farmacia da Universidade de Granada (do Grupo CTS-235: Graxas insaturadas e nucleótidos. Implicacións terapéuticas) respondemos á demanda da OMS desenvolvendo unha liña de investigación para buscar produtos de orixe natural con propiedades antibacterianas.
Especificamente, centrámonos en glúcidos non absorbibles. Son azucres que forman parte da fibra e empréganse na industria alimentaria e farmacéutica polos seus efectos prebióticos. Por tanto, trátase de produtos cuxa seguridade está xa demostrada e que posúen interese tanto desde o punto de vista económico como sanitario.
Segundo as nosas investigacións, diversos compostos deste tipo procedentes de vexetais, entre os que se inclúen a inulina ou os fructooligosacáridos, poden limitar a capacidade de infectar e a virulencia de P. aeruginosa.
Máis recentemente, levamos a cabo un estudo cun extracto do micelio do fungo Lentinula edodes, bautizado como AHCC®. Contén oligosacáridos (un tipo de carbohidrato), entre os que destacan glucanos do tipo β-1,4 como principal principio activo, ademais de diversos lípidos, aminoácidos e minerais.
O noso traballo demostra que AHCC obstaculiza o crecemento e a acción nociva de P. aeruginosa. Segundo comprobamos, activa mecanismos moleculares capaces de inhibir a formación de biopelículas e a capacidade de moverse da bacteria. Ademais, en cultivos con células eucariotas, AHCC reduciu a capacidade do microorganismo para penetrar dentro das células epiteliales intestinais e a secreción de citoquinas, proteínas que xeran a resposta inflamatoria.
Aínda que é necesario entender mellor os efectos dos oligosacáridos sobre esta e outras bacterias, así como os mecanismos implicados, os nosos resultados indican que este tipo de compostos poderían ser útiles no tratamento de infeccións ou na súa prevención. Ademais, tamén poderían servir como revestimento de materiais susceptibles de contaminación.
*Abdelali Daddaoua, profesor titular do Departamento de Bioquímica e Bioloxía Molecular, Universidade de Granada.
Cláusula de divulgación: Abdelali Daddaoua recibe fondos de FEDER, Xunta de Andalucía. BAGR-169_UGR18.
