Xoves 28 Marzo 2024

A min tamén me botaban mercromina!

Calcio 20, Vicks vaporub, Clamoxyl, aspirina infantil, Saldeva, mercromina… O botiquín dos anos 80 non se parecía moito ao que temos actualmente nas nosas casas. Ese cambio débese a un avance dos produtos farmacéuticos e da evidencia científica dispoñible, e non só a simples modas no consumo de medicamentos. Así nolo conta a axencia SINC, nunha reportaxe que recolle os fármacos que quedaron no esquecemento.

Saldeva, para la menstruación.
Saldeva, para a menstruación.

Nos anos 80 os nenos caían igual que agora, pero entón se lles botaba un líquido vermello que impregnaba a pel durante días: a mercromina. Pasado o tempo, hoxe en día, ante calquera ferida, o produto utilizado é a povidona iodada, máis coñecido como unha das marcas que o comercializa, Betadine.

Publicidade

“Co paso dos anos demostrouse que a mercromina é un antiséptico de baixa potencia, que se inactiva en presenza de sangue e pode producir dermatite de contacto, motivo polo que hoxe non se recomenda o seu uso”, explica Roi Piñeiro, pediatra no Hospital Universitario Puerta de Hierro de Madrid.

O ibuprofeno desprazou outros analxésicos como a Saldeva para as dores menstruais

Así, para inhibir o crecemento bacteriano, comprobouse que a povidona iodada é moito máis efectiva in vivo que outros compostos que se utilizaban antes, como a citada mercromina ou a auga osixenada, que atrasa a cicatrización e impide a adecuada irrigación sanguínea dos tecidos.

A razón principal é que desinfecta mellor porque mentres a mercromina é bacterioestática (impide que se multipliquen as bacterias), a povidona é bactericida: mátaas.

“É un produto que serviu moito na época, pero que foi desprazado polo Betadine porque ademais de ser máis potente como antiséptico, é máis barato e non leva mercurio”, afirma Francisca González Rubio, médico no centro de saúde Delicias Sur de Zaragoza.

Por iso, como subliña Piñeiro, membro do Comité de Medicamentos da Asociación Española de Pediatría (AEP), “hoxe en día recoméndanse como principais antisépticos tópicos a povidona iodada, a clorhexidina ou mesmo o alcol rebaixado con auga”.

Durante os anos 70 e 80 nas consultas médicas e as farmacias non existía ningún control na prescrición e dispensación de antibióticos, co que se observaron serias resistencias de moitas bacterias en España.

Un clásico: la Aspirina Infantil.
Un clásico: Aspirina Infantil.

Os profesionais adoitaban prescribir fármacos como Clamoxyl ou Ardine (ambos con amoxicilina como principio activo) ante calquera catarro, farinxite, bronquite ou gripe, afeccións que non precisan antibióticos.

“Desde entón, os médicos foron diminuíndo a súa prescrición e foise mentalizando á xente de que non sempre hai que tomar antibióticos, que o proceso vai durar uns sete días porque as enfermidades virais teñen o seu curso”, apunta Gónzalez Rubio.

Segundo os últimos datos do Eurobarómetro, o consumo de antibióticos reduciuse pero aumentou a resistencia bacteriana. “O cambio en España foi progresivo a partir de finais dos 90″, continúa o pediatra. “Por iso os pacientes teñen a sensación de que antes á mínima receitábanche antibióticos e agora parece que debes estar a morrer para conseguilos”.

O seu uso en España está parcialmente regulado e xa non se administran sen receita médica. “Os antibióticos son un recurso natural que deberiamos preservar o máximo posible porque vai chegar un momento no que non nos van a servir”, comenta Gónzalez Rubio. “No momento en que sexamos resistentes a todos os antibióticos, non haberá con que loitar contra as infeccións”.

Os pos de talco ou o Vicks Vaporub foron uns clásicos das boticas dos fogares

Pero estes non foron os únicos cambios nestes anos nas boticas dos fogares españois. Un dos anuncios máis lembrados da época era no que aparecía un neno que non podía respirar e ao que a súa nai lle untaba o peito con Vicks vaporub.

Nos anos 80, o uso deste ungüento “para axudar ao alivio dos síntomas de conxestión nasal, tose e dores musculares causadas pola gripe” estaba moi estendido. Con todo, no 2009 publicouse na revista Chest un estudo sobre os posibles problemas respiratorios que pode causar a súa inhalación en nenos menores de tres anos.

“Efectivamente, a todos os que foron nenos nos anos a finais do século XX poñíanlles este produto, pero en estudos independentes se demostrou que non hai evidencia científica de que mellore os cadros catarrais en nenos. Ademais, existen desconxestionantes nasais inocuos, como a auga de mar”, indica Piñeiro.

Con respecto á aspirina infantil, a causa detrás do seu limitado uso na actualidade é a aparición dalgúns pacientes tratados con este medicamento que tiñan varicela e que desenvolveron síndrome de Reye, unha enfermidade severa que afecta ao fígado e que mesmo pode producir a morte.

Así, en xuño de 2003, retiráronse en España todos estes medicamentos de uso en pediatría, unha vez que a Axencia de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS) contraindicó o uso de ácido acetil-salicílico en nenos menores de 16 anos.

“É un caso raro, pero cando unha varicela está nas súas fases iniciais e aínda non saíu o exantema (erupción cutánea), non sabes se estás a tratar unha simple febre ou non. Ao ter outros medicamentos de efectivos (como o paracetamol e o ibuprofeno), téndese a non utilizar a aspirina para tratar a febre en nenos”, afirma Piñeiro: “É máis, ao tratarse dun medicamento gastroerosivo, o seu abuso pode producir úlcera gastrointestinal”.

Por todo iso, está contraindicada a súa prescrición en pediatría e débese evitar se se sospeita dunha infección viral ou febre. Recoméndase usar outros medicamentos máis seguros, excepto en indicacións específicas como a artrite idiopática xuvenil.

"Mamá, no podo respirar"... Vicks Vaporub.
“Mamá, no podo respirar”… Vicks Vaporub.

Con respecto aos medicamentos para “abrir o apetito” ou orexíxenos, moi comúns hai máis de 30 anos, na actualidade só se usan en casos de malnutrición comprobada ou cando a perda do apetito é debida a algunha patoloxía. “Non deben usarse porque o neno ‘non me come nada'”, salienta Piñeiro, “un deles, chamado ciproheptadina, pode ademais ter efectos secundarios prexudiciais”.

Nos anos 80 tampouco había baño sen ese característico bote rosa que contiña pos de talco, extraídos dun mineral e moi populares pola súa accesibilidade e prezo. Nos anuncios de televisión anunciábano como medicamento, botábano en picaduras, escoceduras ou dermatites atópicas dos bebés. “Usábanse moito nas dermatitis. Con todo, o talco pode penetrar no interior das feridas, producir granulomas de corpo estraño ou reaccións da pel que poden empeorar a inflamación; por iso en xeral hoxe tampouco se recomenda en nenos”, engade Piñeiro.

Agora si que se pode utilizar nalgunha dermatitis pruriginosa, “pero niso avanzamos moito e aínda que os produtos levan algo de talco, xa todo é en crema, por non falar do que avanzaron os cueiros“, sostén a doutora.

Cando as mulleres sufrían dores menstruais nas décadas dos 80 e 90, o medicamento máis solicitado era a Saldeva, no seu formato normal ou forte, para as dores máis agudas. Con todo, aínda que segue no mercado a súa presenza nas boticas hoxe en día é simbólica.

“A Saldeva foi moi popular a partir dos 80, cando empezou a aparecer o paracetamol como compoñente principal, que ata esa época viña camuflado con outros compostos”, revela González Rubio, “pero este principio foi desprazado polo ibuprofeno“. De feito, coa aparición dos xenéricos, as opcións aumentaron. Se o paracetamol era máis económico que a Saldeva, o ibuprofeno, pola súa banda, era tres veces máis barato e máis potente.

Filvit, un xampú para os casos de pediculose capilar (piollos), anunciábase aos catro ventos nas televisións da época como remedio para rematar con estes parasitos e previr a súa aparición. Agora só indícase en caso de diagnose confirmada, non para evitar a infestación.

Máis en desuso caeu o Réflex, moi utilizado para golpes ata que deixou de receitarse. “Dábache calor, era untuoso e non ía mal. Pero funcionase igual con xeo e frío ou con calor”, engade a médica de atención primaria. Este produto véndese aínda nas farmacias, pero polas posibles irritacións de ollos ou reaccións dérmicas utilízase moito menos. Tamén contribuíu ao desuso a preocupación polo buraco da capa de ozono, xa que é un aerosol.

Pero, por que se retiran os fármacos ou diminúe o seu uso co tempo? “A razón non é soamente que non fosen efectivos, senón que se desenvolveron outros que ou son máis eficaces ou teñen menos taxa de efectos secundarios”, resume Piñeiro.

O que si é certo é que os profesionais médicos teñen máis acceso á evidencia científica e no momento en que se aproba un medicamento xa o poden receitar. “Naquela época utilizabamos o que tiñamos dispoñible, pero tamén a industria farmacéutica vai poñendo de moda o que lles interesa”, asegura González Rubio.

No que os médicos e farmacéuticos están de acordo é en que a introdución do xenérico e a súa rebaixa de prezo con respecto á marca marcaron a diferenza desde os 80. Con todo, desde o ano 2000 a seguridade do paciente cos fármacos é a prioridade número un en todos os servizos sanitarios.

O que tamén está claro é que, aínda que os nenos de onte levaban tinguidas as súas feridas de vermello coa mercromina e os de hoxe da cor alaranxada da povidona, non coñecemos como se colorearán as feridas do mañá.

7 COMENTÁRIOS

  1. Non sei se vos soa, pero na miña casa o que había era “Vigencial”… a verdade é que non sei como se escribe. Era azul escuro ou violeta. Se podedes, incluídeo no artigo porque me parece representativo da época. Tamén as gotas para o nariz, “as gotas”, para quitar a conxestión pero que logo te atacaba o triplo.

  2. Pues para mi la mercromina (ahora merbromina) sigue siendo la mejor, como antiséptico y como cicatrizante (en esto mil veces mejor). Yo a mis hijos se lo sigo echando y va estupendamente.

  3. a mi que me dejen de tonterias, yo no uso ni betadine ni nada… para curar una herida ya sea leve o menos leve hay un monton de alternativas buenas. Y la mia es el aceite esencial del arbol del té.

    y lo demás con muchas soluciones naturales, si quieres una solución rapida dopate a pastillas por supuesto!

    • Se está hablando de infecciones, no de falta de plaquetas. A mi los cortes de afeitado (infrecuentes) se me cortan solos. Igual me sucede ahora, que uso jabón de afeitar en barra y brocha, que hace 27 años cuando usaba gel.

  4. Infórmate bien, pero la povidona yodada ya esta en desuso, ahora lo que recomiendan los organismos competentes es agua y jabón, y nada mas. Ya ves a cada época su moda.

    • ¿Dónde está en enlace al comunicado de esos organismos competentes?
      Por cierto, ¿qué organismos? ¿La OMS?

      Porque por decir cosas también yo puedo decir que los organismos competentes recomiendan mearse en las heridas y hacer el pino para curar heridas abierdas.

      Hablar por hablar en comentarios anónimos diciendo cosas sin pruebas ni fundamento. Marca España.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Parches inspirados en tentáculos de polbo para administrar fármacos no interior da meixela

As pequenas ventosas de goma recheas de medicación demostraron a súa eficacia para facer chegar os compostos ao torrente sanguíneo

Reutilización: novos usos saudables para medicamentos antigos

Os fármacos que foron aprobados para medicar unha doenza están a aproveitarse para tratar outras, salvando vidas e brindando novas esperanzas

A EMA avisa de que o uso excesivo de ibuprofeno e codeína pode causar a morte

A Axencia Europea do Medicamento pide que os prospectos sinalen de forma explícita que o seu uso pode causar danos en riles e intestino ou incluso a morte

Febre tifoide: unha bacteria cada vez máis resistente aos antibióticos

Unha nova investigación revela que a ‘Salmonella typhi’ desenvolve unha notable fortaleza incluso ante medicamentos de nova xeración