Os dous galegos que deron a primeira volta ao mundo

Hai case 500 anos, o 20 de setembro de 1519, partía de Sanlúcar de Barrameda (Cádiz) a expedición de Fernando de Magallaes que daría a primeira volta ao mundo. O navegante non a puido completar, pois morreu en 1521 en Filipinas a mans dos aborixes cebuanos da illa de Mactán. O seu periplo foi rematado polo vasco Juan Sebastián Elcano, que arribaría tres anos máis tarde a Sevilla, en setembro de 1522.

Agora, España e Portugal celebran os fastos do centenario, centrándose en Magallaes ou Elcano. Pero hai outros protagonistas que nin sequera son mencionados. Porque coa nao Vitoria regresaron 18 tripulantes, entre eles Elcano e o escribano Antonio Lombardo Pigafetta, que é quen nos deixou a crónica da viaxe. As procedencias eran diversas: vascos, italianos, gregos, andaluces e… dous galegos.

Publicidade

Poucos detalles sabemos do mariñeiro Diego Carmona Galego e do grumete Vasco Gómez Galego, alcumado O Portugués. Segundo figura na relación de embarque, ambos eran naturais de Baiona, na ría de Vigo. E con eles viaxaban outros tripulantes de Galicia, como é o caso do grumete Gonzalo de Vigo, que quedou como náufrago na illa de Guam, no arquipélago das Marianas, no corazón da Micronesia. Sería recollido e remataría a súa propia volta ao mundo moito máis tarde, ao chegar a Sevilla en 1526, despois de ser rescatado nunha expedición posterior: a de Jofre García de Loaísa.

Pero, aínda que a historia de Gonzalo de Vigo, que conviviu tres anos cos aborixes do Pacífico, parece moito máis interesante, non foi menos apaixonante a dos baioneses Diego Carmena e Vasco Gómez, que sobreviviron a todo tipo de penurias.

Se seguimos o relato de Pigafetta, tiveron que fuxir dos antropófagos que poboaban a actual costa do Uruguai. Soportaron terribles tormentas nas que se perderon varias das naves. Recordemos que saíron cinco de Cádiz: a capitá Trinidad, San Antonio, Concepción, Santiago e Victoria, que foi a única que completou o percorrido.

No estreito que logo se chamaría ‘de Magallaes’ pasaron tanta fame que tiveron que alimentarse de pingüíns. “Esisten en tal abundancia e son tan mansos que nunha hora collemos provisión abundante para as tripulacións das cinco naves”, explica Pigafetta, que se queixa de que “son tan gordos que para desplumarlos vímonos obrigados a quitarlles a pel”.

Tiveron que atravesar o Pacífico “durante o espazo de tres meses e vinte días, sen probar nin un alimento fresco”. Como narra Pigafetta, “o biscoito que comiamos xa non era pan, senón un po mesturado de vermes que devoraran toda a súa substancia, e que ademais tiña un fedor insoportable por atoparse impregnado de ouriños de rata. A auga que nos viamos obrigados a beber estaba igualmente podre e hedionda”.

E, aínda por riba, os homes morrían coa lingua inchada dentro da boca, sen saber sequera que a súa enfermidade chamábase escorbuto.

Ao chegar á Micronesia foron atacados polas tribos aborixes. Nunha das refregas morreu o propio Magallaes. Finalmente, houberon de regresar á carreira, xa con Elcano ao mando, tentando evitar calquera porto ou cruzarse con outras naves, pois a ruta polo Índico e o Atlántico coincidía co gran imperio portugués da época. Navegar por aquel mar estaba vetado e Elcano sabía que serían feitos prisioneiros.

“Descubrimos e redondeamos toda a redondeza do mundo, indo polo occidente e vindo polo oriente”, escribiu Elcano ao chegar a Sevilla. Con el viaxaban dous galegos: Diego Carmona e Vasco Gómez, naturais de Baiona. Que tamén serán esquecidos este 2019 das celebracións do quinto centenario desta aventura formidable da historia da Humanidade.