Únete á nosa canle de Whatsapp
Un estudo do CSIC revela que as peregrinacións foron cruciais na expansión do brote que matou non século XIV á cuarta parte dá poboación de Europa. Así o revela un estudo do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), publicado na revista Scientific Reports, que sinala como unha gran rede de vilas e cidades, conectadas polo comercio e a peregrinación, contribuíu ao avance dunha das epidemias máis mortíferas da historia.
A crónica do rei Alfonso XI xa sinala que a peste negra estaba en Santiago de Compostela en xullo de 1348. O texto afirma: “despoys disto… [o día de Santiago en xullo) … que veera ao mundo tal pestilencia e morte nas xentes“. Esta idea matizaría a crenza de que a epidemia entrou pola costa para penetrarse no interior, con casos documentados en Baiona a finais de 1348.
O novo estudo do CSIC tiña por obxecto ver como se comporta unha epidemia segundo as conexións entre núcleos de poboación. Trátase dun modelo matemático, que tomou como caso a peste negra. Pero os resultados teñen tamén valor para a historia. Como vemos no mapa creado polos investigadores, existe unha clara expansión que coincide co Camiño de Santiago.
“É unha pandemia que tivo lugar nun momento da historia onde as comunicacións eran frecuentes, o que permite a análise de redes, pero non tan intensa como na actualidade, o que permite desvelar os patróns con máis claridade”, afirma o investigador do CSIC Miguel Verdú, do Centro de Investigacións sobre Desertificación, centro mixto do CSIC e a Universidade de Valencia. O comercio, pero tamén as peregrinacións, foron claves para a extensión da peste.
“As rutas de peregrinación contribuíron a expandir a enfermidade”
O traballo recolle datos de 2.084 puntos de conexión, tanto comerciais como de peregrinación, entre 1.311 asentamentos medievais de Europa, Asia e Norte de África. Con esa información, os investigadores determinaron empíricamente o efecto da conectividade e centralidade desas cidades na taxa de mortalidade por mor da peste negra e simularon matematicamente a frecuencia con que a enfermidade chegaba ás cidades como consecuencia da súa disposición dentro da rede.
A pandemia coñecida como peste negra arrasou Europa entre 1346 e 1353 e acabou con entre o 30% e o 50% da poboación. A súa expansión estivo historicamente asociada ás rutas comerciais. Orixinada en Asia Central, a enfermidade viaxou ata Occidente a través da Ruta da Seda e en 1343 chegou á antiga cidade de Caffa (actual Feodosia), na península de Crimea. Desde aí propagouse por Europa a través das principais rutas comerciais e chegou a case todas as poboacións.
O estudo tamén sinala como factor de dispersión as rutas de peregrinación. Do total de 1311 cidades incluídas na rede, 403 estaban conectadas por este tipo de itinerarios. “Sen dúbida as rutas de peregrinación tamén contribuíron a expandir a enfermidade, aínda que as nosas análises suxiren que foron menos importantes que as rutas comerciais”, engade Gómez.
O exemplo da peste negra do século XIV tamén bota luz sobre o que acontecería hoxe cunha pandemia desta magnitude: “Vivimos nunha época na que as redes de transporte e a vulnerabilidade dos nodos poden determinarse de forma máis exacta. É vital comprobar se o patrón atopado neste estudo para as redes medievais segue vixente na actualidade”, conclúe Verdú.
Podes consultar o artigo completo
nesta ligazón do grupo Nature
No nos olvidemos de todas formas que gracias a las peregrinaciones se desarrolló una red de hospitales en la Edad Media. Hay que subrayar también que hubo más rutas de comercio que de peregrinación.
Parabéns polo artigo, o cal resulta moi didáctico. O que se pon de manifesto no traballo dos compañeiros do CSIC, non fai máis que reforzar unha idea coa que xa se viña barallando dende fai tempo. Non hai dubida que como adiantabamos algúns (http://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/2008/12/18/peste-entro-galicia-traves-camino/00031229586748816699948.htm) as diferentes rutas tanto de comercio coma de peregrinaxe foron determinantes para a transmisión de enfermidades non soamente humanas, se non tamén animais.
Está moi ben o artigo, coma sempre, moi divulgativo. Pero hai que corrixir un erro: a ilustración que o acompaña, O triunfo da Morte, é de Pieter Brueghel o Vello, non do Bosco, aínda que certamente moitas veces os seus estilos se confunden. Pensei que lles interesaría corrixilo canto antes. Un saúdo.