Venres 29 Marzo 2024

Mulleres, ron e FBI: a historia non contada do amigo galego de Hemingway

Unha investigación revela a amizade entre o Nobel e Manuel Asper, dono do Ambos Mundos de La Habana, o hotel onde escribiu moitas das súas mellores páxinas

Cando Ernest Hemingway apareceu na porta do Ambos Mundos de La Habana, o 16 de marzo de 1929, o chantadino Manuel Asper, dono e xerente do hotel, estivo tentado de darlle unha patada no traseiro. Desamañado, non moi limpo, sen afeitar… “Parecía un vagabundo!”, lembraría anos despois. Pero o entón xa famoso escritor e xornalista exhibiu unha carta de recomendación, unha nota asinada por un amigo común chamado Toby Bruce. Abríronselle así as portas da que sería a súa casa durante unha década, o lugar onde escribiu moitas das súas mellores páxinas. Comezaría tamén unha amizade con Asper que perduraría até o 2 de xullo de 1961, hai agora 58 anos, o día que o Nobel se disparou na boca unha bala do 12 coa súa vella Boss.

A anécdota daquel encontro, descoñecida ata agora, está recollida entre a documentación que atesouran en Miami os descendentes de Manolo –como lle gustaba chamalo ao escritor–, e que foi recuperada polo xornalista vigués Pablo López. Durante os dous últimos anos, López seguiu o rastro de Hemingway por aquel recuncho de Galicia en La Habana. A do Ambos Mundos é unha historia repleta de curiosidades, enredos e lendas, unha historia de letras pero tamén de intrigas e infidelidades, que implica tamén ás amantes do escritor que se rega en ron ou tropeza co FBI.

Publicidade

Placa do hotel Ambos Mundos.
Placa do hotel Ambos Mundos.

O seu escenario foi sempre esa habitación 511 que fixo súa e que inmortalizou nalgún dos seus artigos de prensa, e que é hoxe unha especie de museo Ernest Hemingway, no que os turistas fan ringleira para coñecer como era a vida do Nobel nesa década na que namorou do país. O que ignoran a maioría deses visitantes, incluídos os españois, é a estreita vinculación do hotel con Galicia e a historia persoal dun chantadino que se converteu no primeiro amigo que Hemingway fixo en Cuba.

“É unha historia só relativamente coñecida en Cuba e totalmente inexplorada en España e en Galicia”, relata López, que en xuño expuxo os avances da súa investigación no XVII Coloquio Internacional Ernest Hemingway, que reuniu en La Habana aos principais especialistas na figura do autor de obras como O vello e o mar. “O Ambos Mundos nucleaba a unha extensa nómina de irmáns, tíos, curmáns e avós que chegaran desde Galicia naqueles primeiros anos do século pasado”, relata López, que se mergullou na súa investigación precisamente porque o seu pai era un deses familiares que pululaban polo hotel.

Manolo Asper, nacido en Chantada, converteuse no primeiro amigo que o escritor fixo en Cuba

Aínda hoxe, 95 anos despois de que a pisara por primeira vez, son moitos os que se preguntan que atopou Hemingway nesa humilde residencia familiar, cando podería terse aloxado na máis luxosa da cidade. Fíxoo por exemplo Gabriel García Márquez, que chegou á conclusión de que, “sen proporllo, talvez sen sabelo, estaba a sucumbir a outros encantos de Cuba”. Eses encantos teñen que ver sen dúbida coa localización da casa, enclavada no corazón da Habana Vella, xusto fronte ao Palacio dos Capitáns Xerais e moi preto do porto onde amarraba o seu famoso Pilar. “Pero tamén co ambiente familiar e sinxelo que reinaba nel, que tanto lle servía para atopar relax despois das súas xornadas de pesca como para alumar páxinas que lle farían acredor do Nobel”. Como confesou na súa soada entrevista con George Plimpton, “o Ambos Mundos de La Habana era un moi bo lugar para escribir”.

Diversos manuscritos e dedicatorias de Hemingway en posesión da familia de Manolo Asper.
Diversos manuscritos e dedicatorias de Hemingway en posesión da familia de Manolo Asper.

Inaugurado o último día de 1924, o negocio recolleu a testemuña do café-restaurante Ambos os Mundos, situado xusto en fronte e que rexentaban dous tíos de Manolo desde principios de século. Era un lugar igualmente vinculado coas letras, sede do faladoiro Minorista, tamén coñecido como o faladoiro do Ambos os Mundos, no que participaron ilustres escritores como Alejo Carpentier. O éxito do lugar entre a abundante colonia estranxeira que frecuentaba La Habana, principalmente norteamericana, foi o xerme da idea de crear un establecemento hoteleiro que o foi até a Revolución, cando a xente de Fidel Castro reconverteuno nunha residencia do Ministerio de Educación, e Manolo e a súa familia quedaron como empregados do novo Goberno. Manterían a súa vivenda no pequeno apartamento da azotea do edificio, un roof-garden que era o orgullo dos fundadores.

Hemingway fixo súa aquela habitación 511 mentres viviu entre LA Habana e Key West

Hemingway fixo súa aquela habitación 511 mentres viviu entre La Habana e Key West. Ese pequeno cuarto foi o escenario do seu idilio coa multimillonaria Jane Mason, que segundo a lenda escapou pola cornixa do quinto piso ante unha inesperada visita de Pauline Pfeiffer, a que entón era muller de Hemingway. Aínda que para lendaria, a inxesta de alcol de Hemingway e o fotógrafo Walker Evans en plena semana de disturbios na capital cubana, en 1933. Encerráronse no hotel “durante unha semana que fixo estremecer a Bacardí”, escribiría Guillermo Cabrera Infante. Conta o xornalista Denne Bart Peticlerc que foi no Ambos Mundos onde o citou Santo Trafficante para encargarlle en nome da FBI que espiase ao escritor. Así o narra na película autobiográfica Papa Hemingway en Cuba, a primeira produción de Hollywood rodada na illa desde a Revolución.

Como pai de familia ou ás costas de Pauline, o Ambos Mundos foi a súa casa na Habana ata que en 1939 a súa entón amante Martha Gellhorm convenceuno para instalarse definitivamente en Finca Vigía, a 15 quilómetros da cidade. Pero mesmo despois do traslado a esa xa mítica mansión, o Ambos Mundos foi unha especie de oficina e apartamento na cidade, o lugar onde recibía o seu correo, pagaba as facturas e aloxaba aos seus amigos, algúns tan soados como John dos Passos. E Manolo Asper seguiu sendo o seu amigo e “encubridor”. “My alibi provider”, nas súas propias palabras.

Manolo Asper exhibe as uvas que crecían no eirado do edificio.
Manolo Asper exhibe as uvas que crecían no eirado do edificio.

A confianza mutua que se profesaban quedou rexistrada na carta que o 11 de febreiro de 1941 o escritor lle envía ao seu editor, Max Perkins, na que pide un adianto de 1.500 dólares a conta de For whom the bell tolls nun cheque a nome de Manuel Asper, un diñeiro destinado a enviar a España uns camións que desa maneira aforrarían impostos. “É o dono do Ambos os Mundos e sempre se ocupa dos meus asuntos bancarios, e estarei orgulloso de facer calquera cousa que poida axudarlle”, explícalle Hemingway. Aqueles camións servirían como pago en especie pola parte do negocio que Manolo acabaría comprándolle aos seus tíos, e formarían parte da flota que xestionou o avó de López e conduciu o seu pai na súa mocidade. “Faleceu en 2011 sen sospeitar que aqueles Ford cos que percorreu Galicia foran pagados con adiantos de semellante obra mestra”, relata.

Alí escribeu ‘To Have and Have Not’, ‘The Green Hills of Africa’ ou ‘Death in the Afternoon’

For whom the bell tolls non foi unha desas novelas escritas no Ambos Mundos, aínda que até moi recentemente se pensou que así fora. Nese ambiente español sen dúbida agromou a idea da máis soada novela sobre a Guerra Civil, pero foron outras grandes obras como To Have and Have Not, The Green Hills of Africa ou Death in the Afternoon as que foron tecleadas nesa habitación 511 con privilexiadas vistas ao mar e á Habana Vella. Tamén numerosos contos e incontables artigos de prensa, como ese Marlin off The Morro publicado por Esquire en 1933, no que relata como era a súa vida diaria no aloxamento dos Asper.

Carta de recomendación

Fachada do Ambos os Mundos, na actualidade.
Fachada do Ambos os Mundos, na actualidade.

O propio hotel ou a biblioteca John F. Kennedy atesouran decenas, talvez centos de papeis, cartas ou facturas co logo do local e a firma do Nobel, algúns deles poxados por centos de miles de dólares. Na súa casa no suroeste de Miami, María Gloria Asper, única filla que tivo Manolo, garda con celo moitos outros documentos inéditos que foron exhibidos por primeira vez no Coloquio Internacional da Habana, e que suscitaron a atención de especialistas e coleccionistas. Cartas, entre moitas outras, como unha na que Hemingway ofrece o seu coche á familia para que percorra Cuba nas súas vacacións, ou outra de 1957 na que expresa a súa confianza en Ceferino Asper, irmán de Manolo. “Non podo recomendar a un home novo cunha familia cristiá máis correcta, mellores antecedentes nin mellor carácter. É intelixente, honesto e capaz”, relata.

Manolo sobreviviría 11 anos ao seu amigo Ernesto. Falecería en 1972 dun súbito ataque ao corazón pouco despois de establecerse en Miami. O Goberno de Castro aínda tardaría uns anos en devolverlle ao edificio o uso hoteleiro que hoxe mantén, coa súa habitación 511 tal e como a deixou o escritor e unha placa no exterior que lembra o produtivo paso do Nobel polo lugar. Outra vella placa reproduce un anuncio da época do Ambos Mundos. A frase Manuel Asper, manager and propietor é a única reminiscencia que se pode atopar na Habana do amigo galego do premio Nobel.

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un mapa da NASA alerta da subida do mar en Galicia e revela as zonas máis afectadas

Unha ferramenta dixital baseada nos datos científicos do Sexto Informe do IPCC ofrece unha proxección sobre as subidas do nivel do mar en todo o mundo ata 2150

A gran eclipse solar de abril: cando e onde vela en Galicia?

Este fenómeno astronómico será visible de maneira parcial no oeste da comunidade, especialmente na franxa atlántica da Coruña e Pontevedra

O mapa dos ‘químicos eternos’ en Galicia: ata 70 zonas sospeitosas de grave contaminación

Unha investigación europea sinala a presenza no continente destas substancias nocivas para o medioambiente e a saúde

Identificado un novo campamento romano na fronteira entre Galicia e Portugal

Un equipo de arqueólogos detecta un posible recinto fortificado de tres hectáreas de extensión datado entre os séculos I a.C. e I d.C.