Venres 29 Marzo 2024

A febre da eclipse en Galicia en 1912

Imaxe da eclipse de 1912 tomada por Comas Solá.
Imaxe da eclipse de 1912 tomada por Comas Solá.

No ano 2015, Galicia contemplou unha eclipse de Sol, que volveu ver no ano 2017. E volverá ver unha eclipse total o vindeiro 12 de agosto de 2026. Pero, hai máis dun século, o país viviu outra eclipse que revolucionaría a vida dos galegos. Rexistrouse en 1912, dous días despois do afundimento do Titanic.

A gran protagonista daquel fenómeno foi Galicia, porque era o mellor lugar para a súa observación. Pero o evento resultou un pouco decepcionante, xa que a franxa de totalidade se situara a uns 150 quilómetros ao Oeste de Lisboa, cunha duración de apenas 2 segundos. Na práctica, a ocultación do Sol foi tan rápida que tecnicamente non se produciu a eclipse total. Contan que os astrónomos da época non previron que a superficie de Lúa é irregular, con accidentes como cráteres e montañas. Polo tanto, non forma en absoluto unha circunferencia, polo que a luz do astro rei nesa ocasión pasou entre as engurras lunares e chegou á Terra. A totalidade durou 0,0 segundos. Tecnicamente, non foi unha eclipse total, aínda que se previra para unha ampla zona entre Portugal e Galicia.

Publicidade

En calquera caso, o evento desencadeou unha auténtica febre pola eclipse. E o epicentro da observación situouse no Barco de Valdeorras, vila ourensá á que se desprazaron numerosos astrónomos. As crónicas contan que aquilo foi unha feira. E quédannos testemuños do evento.

“O frío era intenso e as galiñas abeiraban baixo das ás aos seus pitos”

O máis famoso astrónomo español da época, Comas Solá, desprazouse ao Barco e instalou os seus equipos. Tivo un erro de 5 quilómetros na súa posición, polo que a súa observación non foi a mellor. “Dende a nosa estación, a eclipse foi, visual e sensiblemente, total; pero esta totalidade foi instantánea. Cando desaparecía a parte da esquerda, aparecía a da dereita, ambas as dúas diametralmente opostas. Non obstante, das fotografías espectroscópicas resulta, con toda evidencia, que estivemos lixeiramente desprazados cara ao Norte respecto da liña central,” escribiu nun informe posterior.

Unha crónica local achegouna un mestre de escola do Barco, Tomás Martínez, quen manifestou: “A eclipse non acabou de ser total, pois a sombra da Lúa nos deixou unha pequena parte da fotosfera solar”.

En Verín, pola contra, si que estiveron na liña de totalidade ou polo menos moi preto, a menos de 1 km dela. Ademais, moitos astrónomos sentaron aquí a súa base, porque a localidade tiña “boas fondas” onde durmir e comer, segundo comentaban os xornais do daquela época.

Unha eclipse posterior, en 1919, permitiría confirmar unha teoría de Einstein

Ricardo Rivados, un mestre verinés, contou que a eclipse “foi total, instantánea e como un lóstrego, así que a escuridade completa non chegou á zona,”. Pero a súa narración incluíu datos sobre os efectos na Terra: “A paisaxe presentouse triste e macilenta, e o frío era bastante intenso. As galiñas buscaban o seu albergue e unha que vin, e tiña os seus pitos, abeirounos debaixo das súas ás”.

Na localidade berciana de Cacabelos tamén houbo grande actividade. Consérvanse fotos da época, que reproducimos, nas que aparecen membros da Sociedade Astronómica de París, desprazados para o efecto ao localidade leonesa. En Galicia, o fotógrafo coruñés José Sellier, tamén pioneiro do cinematógrafo, captou imaxes da eclipse.

A importancia para a ciencia dunha eclipse é hoxe grande, pero entón era vital. De feito, uns anos máis tarde, o 29 de maio de 1919, unha eclipse permitiu ao astrofísico británico Arthur Eddington comprobar un aspecto da Teoría da Relatividade de Einstein. Que consiste en que a luz, na presenza dun obxecto de gran masa, como por exemplo o Sol, pode desviar a súa traxectoria. É o fenómeno chamado “lente gravitacional” e que puido ser probado grazas a esta eclipse moi próxima á outra que asombrou a Galicia hai pouco máis dun século.

Un astrónomo opera co seu telescopio durante a eclipse de 1912.
Un astrónomo opera co seu telescopio durante a eclipse de 1912.

12 de agosto de 2026: o día que desaparecerá o Sol en Galicia

1 comentario

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un mapa da NASA alerta da subida do mar en Galicia e revela as zonas máis afectadas

Unha ferramenta dixital baseada nos datos científicos do Sexto Informe do IPCC ofrece unha proxección sobre as subidas do nivel do mar en todo o mundo ata 2150

A gran eclipse solar de abril: cando e onde vela en Galicia?

Este fenómeno astronómico será visible de maneira parcial no oeste da comunidade, especialmente na franxa atlántica da Coruña e Pontevedra

O mapa dos ‘químicos eternos’ en Galicia: ata 70 zonas sospeitosas de grave contaminación

Unha investigación europea sinala a presenza no continente destas substancias nocivas para o medioambiente e a saúde

Identificado un novo campamento romano na fronteira entre Galicia e Portugal

Un equipo de arqueólogos detecta un posible recinto fortificado de tres hectáreas de extensión datado entre os séculos I a.C. e I d.C.