Únete á nosa canle de Whatsapp
A aproximación das placas tectónicas provoca terremotos como os deste ano en Granada, pero no outro extremo da península ibérica son as fracturas e fluídos da codia terrestre os que xeran movementos sísmicos, como os rexistrados en Lugo e Zamora. Un equipo de xeólogos comprobouno simulando as condicións baixo terra cunha ‘caixa’ de silicona, fina area e café moído.
Os terremotos que aconteceron recentemente no sur de España e no leste do Xapón teñen a súa orixe no choque das placas tectónicas, de Eurasia e África no primeiro caso, e de Filipinas e do Pacífico no segundo. Con todo, no noroeste da península ibérica, que está afastado do bordo das placas, de cando en vez tamén se producen movementos sísmicos, que chegaron a superar a magnitude 5 en localidades como Sanabria (Zamora) en 1961 e Lugo en 1997, con danos e alarma entre a poboación.
Detrás destes sismos están as fracturas que se formaron e reactivaron na codia terrestre durante a oroxenia alpina (a mesma que ergueu as cordilleiras Pirenaica, Cantábrica e Bética), pero os mecanismos exactos que os desencadean non están nada claros.
Para resolver o problema, xeólogos das universidades de León, Rey Juan Carlos e Complutense de Madrid idearon un orixinal modelo que simula o que aconteceu baixo ese territorio coa axuda dunha ‘caixa’ na que depositaron tres elementos: silicona para representar a codia inferior e media (20 km=2 cm), area branca coloreada por capas como codia superior (15 km= 1,5 cm) e partículas de café espolvoreadas por enriba para seguir os seus movementos. Unha das paredes desta sandbox é móbil.
“A medida que na caixa xeramos unha deformación como a que aconteceu durante a oroxenia alpina, rexistramos todo o que sucedeu mediante un escáner láser, e así obtemos un modelo dixital para analizar a topografía e os cambios que se producen no relevo”, explica un os autores, Javier Fernández Lozano, da Universidade de León.
O equipo, que publica o seu estudo na revista Tectonics, utiliza un algoritmo matemático para medir os desprazamentos que xeran as fracturas sobre a superficie do modelo. Deste xeito poden observar onde se concentran as deformacións e, por tanto, onde é máis probable que se produzan terremotos.
Segundo o estudo, a súa orixe está na presenza de fluídos que circulan a grandes profundidades e con elevados gradientes térmicos, o que facilita a rachadura das fracturas na codia terrestre e incrementa así a actividade sísmica en determinadas zonas do noroeste peninsular.
“Este fenómeno explicaría as importantes variacións de sismicidade observadas no extremo occidental da Cordilleira Cantábrica e os Montes Galaico-Leoneses, na chamada zona de transición fráxil-dúctil (onde as rochas da codia terrestre pasan de ser máis duras e fráxiles a máis maleables ao elevarse a temperatura coa profundidade)”, detalla Fernández Lozano, “e nesa zona o aumento da presión dos poros facilita a apertura das fracturas e a circulación dos fluídos quentes, reducindo a resistencia da codia e a profundidade á que se producen os terremotos”.
Xacementos auríferos
Ademais, o xeólogo salienta que este estudo ten implicacións importantes sobre a formación dos xacementos auríferos no noroeste de España: “As fracturas actúan como válvulas de escape dos fluídos quentes, e cando a súa presión excede un determinado limiar, a rocha racha e circulan cara a zonas superficiais onde precipitan elementos minerais de gran interese, como o ouro, o estaño e o wolframio”.
“Por tanto –conclúe–, cos novos terremotos ábrese a posibilidade de que un novo xacemento poida estar a xestar baixo esas zonas de Castela e León e Galicia, é dicir, xacementos primarios (onde o mineral está formado nas fracturas da roch nai) tan importantes como os que logo, por transporte e sedimentación, deron lugar aos secundarios das Médulas (antigas minas de ouro romanas) poderían estar hoxe en formación en todo o noroeste da Península”.
Referencia:
J. Fernández‐Lozano, F. Martín‐González, G. De Vicente. “New insights into the lateral- strength variations and depth to the Brittle- Ductile Transition zone in NW Iberia”. Tectonics, 2021
