Únete á nosa canle de Whatsapp
A revista Science difundiu esta semana unha escolma dos 10 avances científicos máis importantes de este ano que está para rematar. A primeira imaxe dun buraco negro, a reconstrución do rostro dos denisovanos e a explicación da desaparición dos dinosauros están entre elas. Por outra banda, Science tamén fai unha listaxe de tarefas pendentes, como a deforestación, a perda de aves e o rexurdimento de doenzas infecciosas.
A primeira imaxe dun buraco negro
Sen dúbida a gran noticia científica de 2019 foi a imaxe dun buraco negro, un fito que se anunciou nunha serie de seis artigos científicos e que se fixo pública o 10 de abril. Este buraco negro atópase a 55 millóns de anos luz da Terra e é 6.500 millóns de veces máis masivo que o Sol.
Para lograla conectáronse os sinais de oito radiotelescopios repartidos por todo o planeta e logrouse formar un telescopio virtual do tamaño da Terra cunha sensibilidade e resolución sen precedentes. Neste equipo participou a astrofísica galega Raquel Fraga Encinas, da universidade Radboud en Nimega (Países Baixos).
As rochas presentes na extinción dos dinosauros
Outra das grandes investigacións deste ano trae consigo unha nova hipótese que explica a última gran extinción en masa. Un estudo internacional, coa participación da Universidade de Zaragoza, demostrou hai uns meses que o impacto dun asteroide na península mexicana de Iucatán hai 66 millóns de anos provocou a acidificación dos océanos, contribuíndo á última gran extinción en masa que afectou a case o 70% das especies do noso planeta. Desapareceron os grandes réptiles como os Mosasaurios, do mesmo xeito que gran parte do plancto calcáreo que vivía nas augas superficiais.
Así foi o primeiro día tras o asteroide que extinguiu os dinosauros
Estes resultados ratifican que a extinción mariña debeuse aos gases emitidos polo impacto e non ao cesamento da fotosíntese debido á escuridade xerada pola nube de po resultante, como se cría ata o de agora.
O rostro dos denisovanos
A reconstrución do aspecto que tiñan os misteriosos denisovanos a partir dos ósos atopados é outro dos grandes achados destes últimos doce meses. Hai uns 50.000 anos, o ser humano moderno convivía con outros homínidos como os neandertais –dos que sabemos bastante grazas aos seus numerosos fósiles atopados en Europa e Asia– e os denisovanos –dos que apenas hai restos–.
Estes últimos descubríronse hai só unha década a partir da análise do seu ADN, contrariamente ao resto de especies humanas identificadas grazas aos seus fósiles. Os restos de denisovanos atopados (unha falanxe de dedo maimiño, tres dentes e unha mandíbula inferior) eran demasiado escasos como para proporcionar información sobre a súa aparencia.
Con todo, un equipo internacional de científicos con participación española logrou reconstruír o aspecto que tiñan os misteriosos denisovanos grazas á análise xenómica da falanxe dun maimiño.
Esperanza para os pacientes de ébola
O ébola é un virus que emerxeu en 1976 na República Democrática do Congo e desde entón matou miles de persoas. Este ano, no medio dun brote, os científicos identificaron dous medicamentos que reducen drasticamente as taxas de mortalidade causadas por esta enfermidade.
Ambos son anticorpos, un deles illado dun sobrevivente dun brote de ébola de 1976 e o outro é unha mestura de tres anticorpos producidos en ratos con sistemas inmunológicos humanizados.
Nun ensaio, ao redor do 70% dos pacientes que recibiron un deses medicamentos sobreviviron, en comparación con ao redor do 50% dos que recibiron calquera dos outros dous medicamentos.
Supremacía cuántica
A computación cuántica causou un gran balbordo entre empresas neste último ano. O pasado mes de outubro, os científicos de Google, co físico John Martinis á cabeza, afirmaban que lograran a supremacía cuántica cun novo procesador capaz de realizar un cálculo en tres minutos e 20 segundos, algo que ao superdordenador clásico máis avanzado levaríalle uns 10.000 anos.
A diferenza dos elementos binarios básicos dos computadores clásicos, ou bits, que representan só ceros ou uns, os quantum bits (cúbits), poden representar ambos os ao mesmo tempo. Enlazando cúbits entre si, o número de estados que poderían representar aumenta exponencialmente, o que permite calcular millóns de posibilidades ao instante.
Con todo, IBM, un dos principais rivais da firma neste campo, pon en dúbida que Google lograse esta suposta supremacía cuántica. A multinacional asegurou realizar unha simulación ideal da mesma tarefa –que expón Google no seu estudo– cun sistema convencional en 2,5 días e con maior fidelidade.
A orixe dos organismos multicelulares
Este ano, os microbiólogos deron un paso importante na controversia que existe sobre a orixe dos eucariotas, é dicir, de todos os organismos multicelulares da terra. Despois de doce anos tentándoo, un equipo de expertos en Xapón logrou cultivar un microbio mariño e secuenció o seu xenoma. Trátase do microorganismo coñecido como Lokiarchaeota, pertencente a unha nova categoría das arqueas, un dominio que comparte características tanto dos organismos procariotas como dos eucariotas.
Outros laboratorios atoparon outros microorganismos similares que deron lugar ao supergrupo de arqueas coñecido como Asgard. O achado podería arroxar luz sobre a ascendencia última de todos nós.
O mundo máis afastado xamais explorado do sistema solar
Este gran avance produciuse nas primeiras horas do ano. Tras sobrevoar en 2015 o planeta anano Plutón, a nave New Horizons da NASA aproximouse a un obxecto situado moito máis lonxe: Arrokoth, ata entón coñecido como Ultima Thule, a uns 6.400 millóns de quilómetros da Terra, no enigmático Cinto de Kuiper, unha rexión de corpos primordiais que contén as claves para comprender as orixes do sistema solar.
A primeira foto de Ultima Thule nos confíns do Sistema Solar
A súa composición consiste en dous bloques de construción planetarios primitivos unidos por un pescozo estreito. Relativamente libre de cráteres, os dous xélidos lóbulos de Arrokoth formáronse por separado no comezo do sistema solar, probablemente condensándose a partir da mesma nube de po.
A súa estraña forma e as súas superficies homoxéneas e sen marcas apoian unha nova noción de como se forman estes bloques. Non crecen por colisión senón que, máis ben, pouco despois de que se formase o Sol, a electricidade estática reuniu os grans de po en seixos do tamaño dun centímetro. O remuíño da nebulosa primordial fixo que os seixos se agrupasen en nubes que colapsaron gravitacionalmente en pedazos do tamaño dun quilómetro.
Un tratamento para a fibrose quística
En outubro, os científicos celebraron un fito para os medicamentos baseados en xenes: a aprobación dun tratamento eficaz para a maioría dos casos de fibrose quística, unha enfermidade potencialmente mortal que provoca a acumulación de moco espeso e pegañento nos pulmóns, o tubo dixestivo e outras áreas do corpo.
A fibrose quística ataca cando se herdan dúas copias mutadas do xene. O tratamento, chamado Trikafta, é unha combinación de tres medicamentos que corrixe os efectos da mutación máis común detrás da enfermidade. Para aqueles que teñen a mutación –ao redor do 90% de todos os pacientes– podería converter esta enfermidade progresiva nunha enfermidade crónica máis manexable.
Nos ensaios clínicos, o fármaco aumentou a capacidade pulmonar entre un 10% e un 15% e reduciu as complicacións. Con todo, no medio da excitación se cerne unha sombra: o prezo é de máis de 300.000 dólares ao ano e suponse que debe ser tomado para sempre.
Reforzar o intestino para reverter a desnutrición
Cada ano, millóns de nenos e nenas desnutridos seguen enfermos mesmo despois de ser ben alimentados. Dez anos de investigación indicaron que a razón pode estar na incapacidade da microbiota intestinal para madurar.
Este ano, un equipo internacional baseouse nesa investigación para crear un suplemento de baixo custo e fácil de obter que estimula o crecemento das bacterias beneficiosas do intestino. Os expertos identificaron primeiro quince tipos de bacterias que caracterizan a un microbioma intestinal maduro así como marcadores sanguíneos que indican unha recuperación nos efectos da desnutrición.
Identificaron que os suplementos que conteñen garavanzos, plátanos, soia e fariña de cacahuete axudaron a que os microbios madurasen. Despois dun ensaio clínico, os nenos que recibiron os suplementos tiñan máis proteínas no sangue e metabolitos, que son marcadores do crecemento normal.
Intelixencia artificial para gañar no póker
Este ano, un programa de intelixencia artificial venceu a algúns dos mellores xogadores do mundo na versión máis popular do póker, NoLimit Texas Hold ‘em. É a primeira vez que a IA gañou nun formato multixogador no que os participantes teñen información incompleta sobre o estado do xogo.
A IA derrotou a humanos en xogos a un ritmo espectacular. Este ano xa superou aos mellores do mundo no xogo multijugador completo. Xogando un trillón de xogos contra o seu propio programa, Pluribus desenvolveu unha estratexia básica para varios tipos de situacións. En 20.000 mans con seis xogadores superou a 15 de alto nivel.
