Millóns de toneladas de plástico no mar, nos océanos e nos ríos

O mundo produce o dobre de residuos plásticos que hai dúas décadas. A maior parte deses residuos incinérase ou contamina o medio ambiente, e apenas o 9% se recicla con éxito, de acordo con un novo informe da OCDE.

O primeiro informe da OCDE, Perspectivas Globais do Plástico (Global Plastics Outlook) mostra que, a medida que o aumento da poboación e dos ingresos impulsa un incremento implacable da cantidade de plástico que se utiliza e se tira, as políticas para frear a súa liberación ao medio ambiente quedan curtas.

Publicidade

No informe afírmase que case a metade dos residuos plásticos proveñen dos países da OCDE. Os xerados anualmente por persoa oscilan, de media, entre 221 kg en Estados Unidos, 114 kg nos países europeos da OCDE e 69 kg en Xapón e Corea.

A maior parte da contaminación por plástico derívase da recolección e eliminación inadecuadas de residuos plásticos de maior tamaño, coñecidos como macroplásticos, aínda que tamén preocupan en gran medida os microplásticos (polímeros sintéticos de menos de 5 mm de diámetro) provenientes, por exemplo, de gránulos de plástico industriais, tecidos sintéticos, sinalizacións viarias e o desgaste dos pneumáticos.

Os países da OCDE son responsables do 14% do total da contaminación de plástico. Desta porcentaxe, o 11% corresponde aos macroplásticos e o 35% ás de microplásticos.

Nas Perspectivas sinálase que a cooperación internacional orientada a reducir a contaminación por plástico debería incluír o apoio aos países de menores ingresos para que desenvolvan unha mellor infraestrutura de xestión de residuos e reduzan as súas filtracións de plásticos.

O informe conclúe que en 2020 a crise de covid-19 provocou un descenso do 2.2% no uso de plástico ao desacelerarse a actividade económica, pero o aumento do lixo, os envases de comida para levar e os equipos médicos de plástico, como as máscaras, elevou o seu consumo. Ao renovarse a actividade económica en 2021, o consumo de plásticos tamén repuntou.

En máis de 120 países implantáronse prohibicións e impostos sobre os plásticos dun só uso, pero estes non bastan para reducir a contaminación xeral. Case todas as regulacións abranguen unicamente artigos como bolsas de plástico, que representan unha parte mínima dos residuos plásticos, e son máis eficaces para reducir o lixo que para frear o consumo de plástico.

A maioría do plástico que se utiliza hoxe é virxe —ou primario—, fabricado a partir de petróleo cru ou gas. A produción mundial de plástico a partir de plástica reciclaxe —ou secundarios— cuadriplicouse con fartura, pasando de 6.8 millóns de toneladas (Mt) en 2000 a 29.1 Mt en 2019, pero aínda representa só o 6% do volume da produción total de plástico.

Estas son algunhas das principais conclusións do Informe da OCDE:

• O consumo de plástico cuadriplicouse nos últimos 30 anos, impulsado polo crecemento dos mercados emerxentes.
• A produción mundial de plástico duplicouse de 2000 a 2019 e ascendeu a 460 millóns de toneladas.
• O plástico representa o 3.4% das emisións mundiais de gases de efecto invernadoiro.
• A xeración global de residuos plásticos duplicouse con fartura entre 2000 e 2019 e sumou 353 millóns de toneladas.
• Case dous terzos destes residuos proveñen de plástico cunha vida útil inferior a cinco anos, 40% do cal se deriva de envases, 12% de bens de consumo e 11% de pezas de vestir e téxtiles.
• Só o 9% dos residuos plásticos se recicla (aínda que o 15% se recolle para a súa reciclaxe, o 40% deste elimínase como residuo).
• Outro 19% incinérase, o 50% úsase como recheo e o 22% elude os sistemas de xestión de residuos e vai parar a recheos non controlados, quéimase en foxas abertas ou acaba en contornas terrestres ou acuáticas, especialmente nos países máis pobres.
• En 2019, 6.1 millóns de toneladas (Mt) de residuos plásticos filtráronse nos medios acuáticos e 1.7 Mt fluíron cara aos océanos.
• Calcúlase que na actualidade hai 30 Mt de residuos plásticos nos mares e océanos, e outros 109 Mt acumuláronse nos ríos.

A acumulación de plástico nos ríos implica que as filtracións cara aos océanos continuarán durante décadas, mesmo se se lograse reducir significativamente os residuos plásticos mal xestionados.

Tomando en conta as cadeas globais de valor e o comercio de plástico, harmonizar os enfoques de deseño e a regulación de produtos químicos será clave para mellorar a circularidade do plástico.

Un enfoque internacional da xestión de residuos debería mobilizar todas as fontes de financiamento dispoñibles, incluída a axuda ao desenvolvemento, para así apoiar os países de ingresos baixos e medios a afrontar custos estimados en 25 mil millóns de euros ao ano para mellorar a infraestrutura de xestión de residuos.