Martes 19 Marzo 2024

A bacteria causante da sífilis estaba en América polo menos 1.000 anos antes de Colón

Un estudo atopa o xenoma máis antigo coñecido deste patóxeno despois de analizar restos humanos prehistóricos de Brasil

Un dos maiores misterios na historia das epidemias é se a sífilis foi introducida en Europa tras a primeira viaxe de Colón ás Américas. Agora, un estudo liderado pola Universidade de Zúric (Suíza) confirmou a presenza dunha das enfermidades treponematósicas, chamada bejel —enfermidade similar á sífilis—, en Sudamérica polo menos 1.000 anos antes da chegada española. A súa existencia suxire que a familia bacteriana causante destas enfermidades xa se dispersou antes das expedicións europeas dos séculos XV e XVI.

No estudo, publicado esta semana en Nature, identificouse o xenoma máis antigo coñecido de Treponema pallidum, bacteria causante das treponematoses, en restos humanos prehistóricos de Brasil. Este traballo, no que participou Universidade de València, a Fundación para o Fomento da Investigación Sanitaria e Biomédica da Comunidade Valenciana (Fisabio) e a Universidade Autónoma de Barcelona, contribúe a esclarecer a orixe deste grupo de enfermidades, segundo os autores.

Publicidade

As treponematoses son enfermidades infecciosas causadas pola bacteria T. pallidum. Mentres que as formas endémicas como o pián e o bejel tenden a limitarse a países en desenvolvemento, a sífilis persiste como unha infección global. Estas infeccións rexurdiron nos últimos anos e presentan maioritariamente unha resistencia a azitromicina, que se usa como tratamento alternativo á penicilina coa consecuente repercusión para a saúde pública.

Os catro xenomas bacterianos obtidos e analizados para este estudo recuperáronse de restos humanos de aproximadamente 2.000 anos de antigüidade, atopados nun outeiro funerario da rexión de Santa Catalina, en Brasil. Os ósos analizados foron achados nos denominados sambaquis: montículos de cunchas onde as primeiras poboacións costeiras de Brasil enterraban os seus defuntos.

Luis Pezo-Lanfranco investigador da UAB e coautor do traballo, lembra que “os sambaquis estaban feitos de cunchas, area e terra negra, e os pescadores-cazadores-recolectores sedentarios realizaban alí complexos rituais”. Este experto está especializado no estudo da dieta e a saúde bucodental destas poboacións.

A importancia da arqueoxenética

Ata o de agora, a identificación das especies bacterianas que causaron infeccións e epidemias graves no pasado dependeu principalmente de evidencias en mostras de material óseo. Na actualidade, grazas aos recentes avances nos métodos de estudo do ADN antigo —como o utilizado neste estudo—, foi posible non só reconstruír xenomas antigos, senón identificar a subespecie concreta que causa a infección.

Estes descubrimentos sorprendentes, como a identificación dun axente prehistórico de bejel nunha contorna costeira de América, destacan o potencial do ADN antigo máis aló das inferencias baseadas en xenomas de patóxenos modernos ou interpretacións puramente arqueolóxicas.

Descubrimentos como os que presenta esta investigación demostran o potencial do estudo do ADN antigo para avanzar no coñecemento sobre patóxenos modernos. Tanto é así que, analizando un dos axentes infecciosos atopados en Brasil descubriuse que presenta un parecido tan estreito ás cepas modernas de bejel (T. pallidum endemicum) que parece que esta subespecie permaneceu case inalterada ata a actualidade.

Xenomas antigos que falan do presente

“Aínda que non podemos precisar o momento exacto destes sucesos, as nosas análises axudan a esclarecer como debeu ser a evolución de ditos patóxenos, xa que as bacterias son capaces de transferir xenes dunhas a outras —transferencia horizontal de xenes ou recombinación— e isto afecta a súa estrutura. Así, este feito permítenos entender o contacto que tiveron diferentes subespecies da mesma bacteria treponémicas e axúdanos a comprender o seu camiño evolutivo”, explica Marta Pla Díaz, unha das primeiras autoras do estudo e investigadora da UV e da Universidade de Basilea (Suíza).

Na súa tese doutoral en Valencia, Pla desenvolveu métodos para analizar procesos evolutivos tales como a selección e a recombinación e a transferencia horizontal de xenes en xenomas bacterianos antigos e modernos, o que facilitou o estudo de datos complexos como os incluídos neste traballo.

“A inclusión de xenomas antigos nas análises é esencial para entender que factores e procesos evolutivos actuaron no pasado e, no caso de T. pallidum, como, cando, e oxalá onde, conduciron á aparición dun novo patóxeno causante dunha pandemia tan grave como a de sífilis no últimos cinco séculos”, explica o profesor da Universidade de València Fernando González Candeas, que participou no estudo.

A medida que avanzan as investigacións e mellóranse as estimacións, o obxectivo de descubrir as orixes da sífilis está un paso máis preto. “A orixe da sífilis é aínda descoñecida, pero polo menos agora non temos dúbidas de que as infeccións por bacterias treponemas non eran alleas aos habitantes de América que viviron e morreron séculos antes de que chegasen a este continente os primeiros exploradores europeos”, engade González Candeas.


Referencia: Redefining the treponemal history through pre-Columbian genomes from Brazil (Publicado en Nature)

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

O 48% da poboación adulta española e o 25% da infantil carecen dun sono de calidade

Os trastornos relacionados afectan a un 22-30% da poboación e máis de catro millóns de persoas padecen algún tipo de afección crónica

As augas subterráneas esgótanse de forma acelerada en todo o planeta

A tendencia global mostra unha diminución xeral dos acuíferos pero con políticas de xestión proactiva é factible mellorar a situación

O aire en Europa é o máis seco dos últimos 400 anos

Unha investigación demostra que, desde principios do século XXI, se está a producir un desecamento xeralizado debido á actividade humana

Atopada en ratos a primeira diana terapéutica contra a hipertensión pulmonar

Investigadores españois dan o primeiro paso para salvar a función cardíaca en pacientes con esta rara pero letal enfermidade