*Un artigo de

Que durmir mal ou de forma insuficiente nos pode enfermar é algo que a evidencia científica pon sobre a mesa desde hai décadas. Son moitos os problemas de saúde que se asocian a unha mala calidade do sono ou a durmir menos do que necesitamos. Por exemplo, alteracións metabólicas como a diabetes ou a obesidade, enfermidades neurodexenerativas ou problemas de saúde mental relacionáronse coa falta de sono.

Publicidade

Pero… hai unha única forma de durmir mal ou existe diversidade entre os malos durmidores? Trátase dunha condición inmutable ou pode cambiar ao longo do tempo? Os diferentes tipos de “mal durmir” inflúen de maneira distinta no risco de padecer enfermidades como as antes mencionadas?

Investigadores de varias universidades, na súa maioría estadounidenses, levaron a cabo un estudo co que pretendían, precisamente, responder a estas preguntas. Para iso, analizaron as respostas a unha enquisa realizada a 3.683 persoas en dous momentos distintos das súas vidas separados por 10 anos.

Formas (ou fenotipos) de durmir

A partir destas respostas, os investigadores estableceron catro modos ou “fenotipos” de durmir. Para iso baseáronse en distintos aspectos do sono, como a regularidade (durmían o mesmo en fin de semana que entre semana?) ou a facilidade para quedar durmidos e non espertar en metade da noite.

Tamén tiveron en conta o nivel de cansazo durante o día e se facían sestas, se tardaban máis de 30 minutos en conciliar o sono ou se durmían menos de 7 horas ao día.

Os catro fenotipos que estableceron foron: bos durmidores, durmidores insomnes, durmidores de fin de semana e sesteiros (con “s”). Os primeiros durmían, en xeral, o suficiente, mentres que os insomnes —como o seu propio nome nos fai sospeitar— o facían pouco, estaban cansos durante o día e custáballes conciliar o sono.

Pola súa banda, os dormidores de fin de semana, na súa maioría persoas máis novas, durmían menos entre semana que durante a fin de semana, posiblemente nun intento de recuperar horas de sono “perdidas”. E os sesteiros, normalmente persoas de máis idade, adoitaban durmir ben e facían sestas con frecuencia.

Cambian estes fenotipos de sono ao longo da vida? Un 77% dos enquisados mantivo a súa forma de durmir durante os 10 anos examinados, pero non todos os fenotipos foron igual de “fieis”. Os máis estables foron os sesteiros e os insomnes. Por contra, o 73% dos durmidores de fin de semana si pasaron a ser sesteiros ou insomnes ao cabo deses 10 anos.

Sono, saúde e situación socioeconómica

Segundo este estudo, clasificarse como insomne nun dos dous momentos nos que se fixo a enquisa predisporía a padecer entre un 28% e un 81% máis de patoloxías crónicas, mentres que selo en ambos momentos supoñería un risco entre un 71% e un 188 % maior de sufrir enfermidades cardiovasculares, diabetes, depresión ou fraxilidade.

Os sesteiros tamén presentaban un maior risco de diabetes, cancro e fraxilidade. E pasar a ser sesteiro ou insomne ao longo deses 10 anos asociouse cun maior risco de padecer patoloxías crónicas, independentemente da idade e doutras circunstancias.

Un aspecto importante deste estudo é que ten en conta certas circunstancias socioeconómicas e ponas en relación cos catro fenotipos de sono. Por exemplo, os autores observaron que canto maior era o nivel educativo dos enquisados, menos probable era que fosen insomnes.

Doutra banda, estes síntomas de insomnio tamén foron máis frecuentes no caso de persoas desempregadas que no dos traballadores. E non é de estrañar, porque o traballo remunerado non só proporciona ingresos e estabilidade económica, senón tamén unha sorte de arquitectura horaria que pode axudar a manter un ciclo regular de sono/vixilia.

Un traballo controvertido

De todos os xeitos, o recente traballo presenta algúns resultados que, aparentemente, non coincidirían co que se coñece ata o de agora.

Por unha banda, os autores non atoparon ningunha asociación entre a irregularidade no patrón de sono (os durmidores de fin de semana) e un maior risco de patoloxías. Con todo, o chamado jet lag social, que se refire precisamente ao cambio nos horarios de sono producidos en fin de semana con respecto ao resto da semana, si se vinculou previamente con este maior risco de problemas de saúde.

Hai que ter en conta que a investigación non avaliou estritamente o jet lag social, senón a regularidade no número de horas de sono. É dicir, consideraron só o “canto”, sen ter en conta o “cando”.

Doutra banda, os autores describen que os sesteiros terían un maior risco de patoloxías como a diabetes. Con todo, outros estudos suxeriron que unha sesta curta (de menos de 30 minutos) podería precisamente protexer fronte a alteracións metabólicas (ao contrario do que ocorrería coas longas).

Debemos ter en conta que descoñecemos o tipo de sestas que practicaban os participantes. Ademais, os propios autores recoñecen que é difícil saber se o aumento das sestas é a causa ou, máis ben, a consecuencia das posibles patoloxías aparecidas ao longo deses 10 anos.

Tampouco debemos esquecer, tal como os autores indican, que se trata dun estudo baseado en enquisas que abordan a calidade do sono desde un punto de vista subxectivo. Ademais, con este traballo só podemos establecer asociacións: é imposible asegurar que a causa última do aumento de patoloxías ao cabo de 10 anos sexan os distintos fenotipos de sono.

En calquera caso, o estudo si pon sobre a mesa algo fundamental: a necesidade de incorporar programas de prevención e protección dun proceso fisiolóxico esencial como o sono, que se axusten á gran diversidade de formas do “mal durmir”.

*María Ángeles Bonmati Carrión é investigadora posdoutoral CIBERFES e profesora colaboradora da Universidade de Murcia.

Cláusula de divulgación: María Ángeles Bonmatí Carrión recibiu fondos de Fundación Séneca e Ministerio de Educación e Ciencia. Así como tamén do Ministerio de Economía e Competitividade, Instituto de Saúde Carlos III a través de CIBERFES (CB16/10/00239); Ministerio de Ciencia, Innovación e Universidades; ademais da Axencia Estatal de Investigación, a través de Rti2018-093528-B-I00 e Call H2020-Sc1-Bhc-2018-2020 (Grant Agreement 825546, Diabfrail-Latam), cofinanciado por Feder. Ademais, recibiu fondos da Sociedade Española do Sono.