Únete á nosa canle de Whatsapp
O 5 de outubro celébrase o Día Mundial da Meninxite. A OMS trazou unha ambiciosa folla de ruta para derrotar á meninxite en 2030. Esta enfermidade constitúe un gran problema de saúde pública que afecta a nada menos que 2,5 millóns de persoas en todo o mundo cada ano.
A enfermidade consiste na inflamación das meninxes, que son os tecidos que rodean o cerebro e a medula espiñal. Pode ser causada por procesos non infecciosos (trastornos autoinmunes, cancro, reaccións a medicamentos) ou infecciosos (bacterias, virus, fungos e, con menos frecuencia, parasitos). E afecta a todas as idades.
A maioría das infeccións que causan meninxite poden transmitirse de persoa a persoa. Por iso as reunións masivas, as aglomeracións e as contornas de amontoamento, como os campos de refuxiados, son lugares de risco.
Morte en apenas 24 horas
Aínda que as meninxites virais son relativamente frecuentes, as realmente perigosas son as de orixe bacteriano, que poden provocar a morte en apenas 24 horas. Ao redor de 1 de cada 10 persoas que contraen meninxite bacteriana morre.
As catro causas principais de meninxites bacteriana aguda son debidas a Neisseria meningitidis (meningococo), Streptococcus pneumoniae (neumococo), Haemophilus influenzae e Streptococcus agalactiae (estreptococo do grupo B).
Outras bacterias como Streptococcus suis, no sueste asiático, Listeria monocytogenes, Streptococcus pyogenes, Klebsiella pneumoniae, Mycobacterium tuberculose (tuberculose menínxea), e mesmo a popular Escherichia coli, poden causar meninxite en grupos específicos, incluídos os bebés, mulleres embarazadas, receptores de transplantes e adultos maiores. Algúns virus como os enterovirus e o paramixovirus que provoca as papeiras, diversos fungos, en especial Cryptococcus, e parasitos como as amebas tamén son causas importantes de meninxites.
A maioría das bacterias que causan meninxites son transportadas no nariz e na garganta, e transmítense de persoa a persoa a través de pingas respiratorias ou secrecións da garganta.
Estímase que cada ano prodúcense en todo o mundo máis de 1,2 millóns de casos de meninxites bacteriana e que, sen tratamento, a taxa de letalidade pode chegar ata o 70%. Aínda por riba, 1 de cada 5 sobreviventes pode sufrir complicacións permanentes como perda de audición, discapacidade neurolóxica ou perda dunha extremidade.
Na meninxite, os primeiros síntomas poden ser inespecíficos e confundirse cos propios da gripe, como por exemplo febre e malestar xeral. Con todo, pronto aparecen sinais que deben poñernos alerta: febre alta, dor de cabeza intensa, fotofobia, vómitos, alteración da conciencia e rixidez nos músculos do pescozo.
Os síntomas poden aparecer de súpeto e empeorar con rapidez, derivando en convulsións, entrada en coma e morte.
O estándar de ouro para diagnosticar a meninxite é o exame do líquido cefalorraquídeo —o líquido que circula polos espazos ocos do cerebro e a medula espiñal— e a punción lumbar.
A clave é vacinar
Avanzar cara a “un mundo sen meninxite”, como se propuxo a OMS, pasa por alcanzar tres obxectivos principais. Por unha banda, eliminar as epidemias de meninxites bacteriana. En segundo lugar, reducir nun 50% o número de casos de meninxites bacteriana que se pode previr, e as defuncións nun 70%, mediante a vacinación. Finalmente, haberá que poñer empeño en reducir a discapacidade e mellorar a calidade de vida despois da meninxite.
Na actualidade, gran parte das meninxites causadas por bacterias en idade infantil poden previrse mediante a vacinación. Entre as vacinas dispoñibles destacan a vacina antimeningocócica conxugada (MenACWY) (por exemplo, MenQuadfi®, Menveo® e Nimenrix®) –que protexe contra os serogrupos A, C, W e E da bacteria Neisseria meningitidis–, a vacina antimeningocócica conxugada (MenB) (por exemplo, Bexsero® e Trumenba®) –que protexe contra o serogrupo B da mesma bacteria–, a vacina antimeningocócica conxugada (MenC) (por exemplo, Menjugate®, Meningitec® e NeisVac-C®) –que protexe contra o serogrupo C de Neisseria meningitidis–, a vacina contra Haemophilus Influenzae tipo B (HiB) (por exemplo, as vacinas hexavalentes Hexavac® e Infanrix Hexa®) ou a vacina contra o neumococo Streptococcus pneumoniae (por exemplo, Pneumovax 23®, Synflorix® e Prevenar 13®).
A vacina tripla vírica (por exemplo, Priorix®), incluída no calendario de vacinación infantil, protexe fronte ao sarampelo, a rubéola e as papeiras, que poden causar algúns tipos de meninxites viral. Nos últimos 30 anos, foron administradas máis de 500 millóns de doses da vacina tripla vírica en máis de 90 países.
En Europa predominan os serogrupos B e o C da bacteria Neisseria meningitidis, pero os casos diminuíron moito desde que foi incluída a vacinación no calendario infantil. Hai varios anos que están dispoñibles en Europa dúas vacinas fronte ao serogrupo B da bacteria Neisseria meningitidis, Bexsero, desde 2013, e Trumenba, desde 2017, que poden ser adquiridas con receita médica nas farmacias.
África leva a peor parte
A meninxite bacteriana está presente en todo o planeta, pero a maior carga de morbilidade obsérvase nunha rexión do África subsahariana coñecida como o Cinto Africano da Meninxite. Nesta área, o meningococo do serogrupo A representaba do 80% ao 85% das epidemias de meninxites antes da introdución dunha vacina conxugada contra o meningococo A en campañas preventivas masivas (desde 2010) e nos programas de vacinación sistemática (desde 2016).
É evidente que, para acurralar á enfermidade e para evitar novas epidemias que poidan xurdir en calquera lugar, é fundamental manter unha cobertura de vacinación elevada.
*Raúl González Rivas é catedrático de Microbioloxía da Universidade de Salamanca e membro da Sociedade Española de Microbioloxía.
Cláusula de divulgación: Raúl Rivas González non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
