Únete á nosa canle de Whatsapp
Todos os animais vertebrados temos células B que producen anticorpos. Estes son proteínas en forma de Y moi específicas e capaces de neutralizar virus ou toxinas bacterianas, recoñecer células tumorais, etc.
Como vemos, os seus beneficios son evidentes. Con todo, estas moléculas son moi grandes e non se sintetizan quimicamente. Entón, como poderiamos obter algúns destes anticorpos específicos e en grandes cantidades?
Podemos facelo mediante a técnica orixinal e revolucionaria desenvolvida polos doutores Milstein e Köhler en 1975, grazas á cal gañaron o Premio Nobel en 1984. Consiste en unir a célula que produce o anticorpo que nos interesa xunto a unha célula similar pero tumoral (que é inmortal).
A célula híbrida (ou hibridoma) pode manterse agora de forma indefinida e producir así en grandes cantidades un monoclonal específico.
Desde entón, xeráronse miles de anticorpos monoclonais para empregalos en técnicas de diagnóstico, investigación, purificación de compostos e en terapia. Por exemplo, para o cancro, autoinmunidad, dexeneración macular, alerxias, etc.
Esta técnica revolucionou a biomedicina e aínda continúa desenvolvéndose. De feito, falouse moito dela en relación á Covid-19.
Os monoclonais foron evolucionando para que o noso organismo non os rexeite durante unha terapia: de murino a quiméricos, humanizados e máis recentemente a ter todas as secuencias humanas. A todos eles noméallos coa palabra mab (do inglés, monoclonal antibody) para diferencialos doutros fármacos.
Técnicas utilizada antes da pandemia
Algúns exemplos de aplicacións con éxito dos anticorpos monoclonales anteriores á Covid-19:
- Técnicas de diagnóstico. Axudan a detectar enfermidades e, mesmo, a avaliar o seu prognóstico. Identifican tipos de tumores, niveis hormonais, compoñentes plasmáticos e fármacos, detección de microorganismos, etc. Desta forma, axudan aos clínicos para coñecer máis sobre a enfermidade dun paciente.
- Purificación de compostos. Por exemplo, o factor da coagulación necesario para un hemofílico. Xa non é necesario ir ao hospital para recibir transfusións de plasma, xa que poden inxectarse na casa. Ademais, aquelas persoas que reciben interferón ou outras proteínas recombinantes tamén teñen que dar grazas aos monoclonais.
- Investigación. Está a permitir o avance científico sobre os mesmos non só en biomedicina, senón en moitas outras áreas como ecoloxía, neurociencias, botánica, etc. O obxectivo é identificar novas dianas, deseñar experimentos e desenvolver técnicas innovadoras, entre outros.
- Terapia. É usado para o tratamento de enfermidades autoinmunes (artrite reumatoide, lupus eritematoso, enfermidade de Crohn, etc.), dexeneración macular, asma e, sobre todo, en cancro. A inmunoterapia do cancro destrúe directamente o tumor ou “esperta” a linfocitos durmidos para que o ataquen. Así, abriu a esperanza á curación de moitos pacientes, sendo unha das grandes revolucións recentes.
Aplicacións durante a pandemia de Covid-19
O desenvolvemento de anticorpos monoclonais foi especialmente útil durante a pandemia.
Test de antígenos do SARS- CoV-2
Parécese ao test do embarazo e xa todos o coñecemos. É unha técnica inmunolóxica baseada en anticorpo monoclonal que recoñece a proteína do virus. Adoitan empregarse nanoboliñas de ouro que dan a cor vermella ás bandas.
Tratamento da tormenta de citocinas
A gravidade desta enfermidade asóciase cunha gran resposta inflamatoria no pulmón mediada por citocinas como interleucina 6 (IL-6), IL-1 e outras. Xa antes da pandemia comercializaran algúns anticorpos monoclonais para tratar artrite reumatoide, para aqueles que reciben un tratamento de linfocitos modificados (terapia CART) ou outras patoloxías.
Este é o caso dos inhibidores da IL-6: Tocilizumab, Sarilumab e Siltuximab. Por iso empezáronse a usar de urxencia en pacientes con Covid-19 grave. Nalgúns casos houbo éxito, pero os ensaios clínicos en marcha aínda non son moi concluíntes.
Tratamento neutralizante do SARS-CoV-2
Os monoclonais utilízanse para capturar ao virus antes de que entre nas nosas células. Por iso serven para previr ou para tratar en etapas temperás de infección. Hai xa varios desenvolvidos e comercializados.
O problema é que ao ser tan específicos, se o virus muta poden perder o seu recoñecemento. Isto xa ocorreu con algúns deles, polo que se empregan de forma combinada en moitos casos.
A Axencia Europea do Medicamento ( EMA) autorizou os seguintes:
- Imdevimab e Casirivimab (Ronapreve)
- Regdanvimab (Regkirona)
- Sotrovimab (Xevudy)
Os datos indican que o tratamento con estes anticorpos reduce o tempo de hospitalización e morte de pacientes infectados por SARS-CoV-2 e tamén que poden previr a infección en contactos estreitos.
Con todo, outros como Bamlanivimab combinado con Etesevimab foron desestimados ao perder eficacia fronte a novas variantes.
Actualmente, están en proceso de avaliación dúas monoclonais máis: tixagevimab e cligavimab (Evusheld), que teñen a vantaxe de ofrecer protección de longa duración.
Estudo da inmunidade fronte ao SARS-CoV-2
Nos laboratorios de inmunoloxía empréganse diversos anticorpos monoclonais para estudar a inmunidade. Márcanse con substancias fluorescentes ou unidos a encimas e úsanse en distintas técnicas inmunolóxicas.
Pódese facer seguimento de pacientes para coñecer as poboacións leucocitarias sanguíneas, avaliar a súa inmunidade celular e humoral e respostas de memoria. Emprégase unha longa batería de monoclonais dirixidos fronte a proteínas do paciente CD4, CD3, CD8, CD19, etc., ou do virus (proteínas S, N, M do SARS-CoV-2).
Investigación durante a pandemia
Os anticorpos monoclonais permiten estudar a resposta inmunitaria, a interacción do virus coas nosas células e moitas cousas máis. Os principais estudos en marcha respecto diso durante a pandemia céntranse na procura de terapias eficaces, nun mellor coñecemento do virus, variantes, mecanismos de entrada, transmisión e no desenvolvemento de novas vacinas multivariantes.
Ademais, tamén se utilizan para investigación de vacinas que induzan máis longa inmunidade e estudos da resposta inmunitaria que se xera no noso organismo tras a infección polo SARS-COV-2 ou pola vacinación.
Como vemos, os anticorpos monoclonais xa forman parte do día a día das nosas vidas e están a ser fundamentais tamén para combater esta pandemia.
*África González Fernández é catedrática de Inmunoloxía no Centro de Investigacións Biomédicas (CINBIO) da Universidade de Vigo.
Cláusula de divulgación: África González Fernández é socia da Sociedade Española de Inmunología. É co-promotora da empresa spin-off NanoImmunotech. En ocasións dá charlas científicas en foros especializados de Neuroloxía, Oncoloxía, Inmunoloxía, Vacinas, os cales son patrocinados por empresas farmacéuticas. Non recibe financiamento de empresas relacionadas con este artigo, nin exerce labores de consultoría.
