Únete á nosa canle de Whatsapp
Hai datos que poden suxerir, segundo algúns, que os teitos de cristal para as mulleres na ciencia non existen realmente. Tal e como indica a información aportada pola Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, un 54,9% dos estudantes matriculados no ano 2016 nas universidades galegas eran mulleres. Se atendemos aos titulados, a cifra ascende ao 60%. E nalgunhas ramas de coñecemento é aínda maior. O 73,3% en Ciencias da Saúde o 66,8% en Artes e Humanidades. As enxeñarías e a Arquitectura, con todo, son materias pendentes: só o 28,1% dos estudantes son mulleres.
O problema, con todo, segundo argumentan moitas das afectadas pola fenda de xénero que aínda persiste na investigación científica, está no momento no que adoitan decidir formar unha familia. Arredor dos 30-35 anos, cando se remata o doutoramento e, despois das estancias no estranxeiro para ampliar coñecementos, idiomas e formación, chega a hora – no caso das mulleres que así o deciden – de ser nais. E en moitos casos, aínda hoxe, no ano 2018, vense obrigadas a escoller entre a traxectoria profesional ou a vida familiar.
Aínda que cada vez son menos, segue habendo procesos de selección e convocatorias que sitúan as mulleres en desvantaxe desde o punto de saída. Os permisos desiguais por maternidade e paternidade obrigan, en moitos casos, a que a nai asuma a maioría deste tempo de baixa. Neste senso, o País Vasco anunciou hai unhas semanas que será a primeira comunidade autónoma en igualar os permisos para nais e pais entre os funcionarios.
Pero ante a excepcionalidade, por agora, deste tipo de medidas, as cifras seguen evidenciando o efecto tesoira. Os proxectos de investigación encabezados por mulleres seguen sendo minoría. No profesorado universitario, seguen sendo minoría. E xa nos contratos posdoutorais trónzase a igualdade que se mantén desde as aulas universitarias ata os estudos de doutoramento.
Na carreira de fondo cara a docencia universitaria hai moitas renuncias. Segundo os datos da Consellería de Educación, Cultura e Ordenación Universitaria, un 39,5 % das profesoras universitarias son mulleres. A cifra cae ata o 22,8% no caso das catedráticas, e só é dun 41,2% no caso dos profesores titulares. Nas categorías máis ‘baixas’ (profesor axudante e profesor colaborador), as porcentaxes iguálanse.
No seu informe ‘Mulleres investigadoras’ de 2017, o CSIC tamén amosa estas eivas. A presenza feminina na categoría máis alta deste organismo, a de Profesoras de Investigación, é do 24,84%. Só 1 de cada 4. E só o 33%, 1 de cada 3, é investigadora principal dos proxectos obtidos polo CSIC no Plan Nacional. Nas convocatorias europeas de excelencia, tamén son ampla minoría. Reciben un 33,3% das ‘Advanced Grants‘ e o 38,7% das ‘Starting Grant‘.
O exemplo de María de la Fuente
Con 39 anos, María de la Fuente Freire dirixe a Unidade de Nanooncoloxía do Instituto de Investigacións Sanitarias en Santiago. Licenciouse en Farmacia pola USC e conseguiu o doutoramento. Fixo varias estancias noutros laboratorios españois e no London University College. Despois de obter financiamento por parte da Asociación Española Contra o Cancro e a fundación Alfonso Martínez Escudero, decidiu optar a un contrato Miguel Servet (destinados a investigadores que queiran traballar dentro do Sistema Nacional de Saúde). É unha selección de gran nivel, xa que menos de 30 persoas o conseguen cada ano en España.
E tamén o conseguiu. Decidiu, entón, con 34 anos, que era o momento de ser nai, unha vez conseguida unha certa estabilidade, xa que a primeira fase dos Miguel Servet dura cinco anos. Tivo 2 fillos, polo que estivo, en total, 13 meses de baixa. E chegou o momento de renovar o contrato. Un proceso, de novo intenso e moi competitivo, ao que só poden acceder os beneficiarios da primeira fase.
Pero a María, por querer ser nai, impedíronlle optar en igualdade de condicións a continuar a súa carreira de excelencia. A convocatoria non contemplaba ningunha solución a que María tivese 13 meses menos para desenvolver os seus proxectos. Aínda que presentou un recurso, o Instituto de Salud Carlos III, organismo que xestiona as Miguel Servet, denegou as súas reclamacións. Aínda así, María continuará cunha Miguel Servet, pero de categoría B, fronte a A á que optaba. Menos opcións para obter financiamento, menos oportunidades de optar a proxectos de excelencia, e unha carreira de toda unha vida lastrada por decidir ser nai.
Aquí podes ler a entrevista con María de la Fuente:
ciencia/maria-de-la-fuente-entrevista/
Máis información:
– Informe da análise das traxectorias profesionais das mulleres na Universidade de Vigo.
