Xoves 28 Marzo 2024

Raíñas, criadas, santas, cruzadas, estafadoras… as peregrinas a Compostela

Raíñas, criadas, mendigas, santas ou estafadoras. Hai moitas historias nas peregrinas a Compostela, que rachan cos estereotipos da muller da Idade Media. Fronte á imaxe da esposa submisa, ligada ao fogar, a realidade deixa aventuras abraiantes de mulleres que se botaron aos camiños e mesmo que desde Galicia chegaron a participar nas Cruzadas. Agora, o Instituto de Estudos Galegos ‘Padre Sarmiento‘ publica en inglés unha obra capital para comprender o papel das mulleres no Camiño de Santiago.

O coordinador do CSIC en Galicia, Eduardo Pardo de Guevara e autoridades na presentación do libro.
O coordinador do CSIC en Galicia, Eduardo Pardo de Guevara e autoridades na presentación do libro.

A obra é o cuarto volume dunha serie da editorial británica Ashgate, que foi presentada polo Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), na que participan tamén investigadores de Francia, Bélxica, Finlandia, Portugal ou Suecia. O libro, redactado integramente en inglés, céntrase, por unha banda, no estudo do papel das mulleres no fenómeno das peregrinacións e, doutra banda, na análise de Galicia como terra de peregrinación, como espazo emisor e receptor de peregrinas na Idade Media, entre os séculos IV e XV, prestándose unha continua atención ao caso paradigmático de Santiago de Compostela.
Women and Pilgrimage in Medieval Galicia” representa unha completa análise de historia social das mulleres levado a cabo a partir de fontes documentais e testemuños materiais, que no seu conxunto rompe con asentados estereotipos historiográficos e literarios, contribuíndo ao mesmo tempo a unha avaliación crítica do mito das mulleres medievais encerradas nos seus fogares. Nas súas páxinas constátase como as mulleres procedentes de diferentes territorios e estratos sociais convertéronse en peregrinas, afastándose das súas comunidades de orixe en dirección aos santuarios cristiáns máis importantes, especialmente -aínda que non exclusivamente- a Xerusalén, Roma e Santiago de Compostela.

Bríxida de Suecia peregrinou en 1341 e sería proclamada santa da Igrexa

A obra divídese en 10 capítulos escritos por especialistas de recoñecida traxectoria no ámbito académico europeo, tanto na historia das peregrinacións, como na historia social das mulleres.
Comeza cunha introdución sobre Galicia como terra de peregrinación a cargo de Carlos Andrés González Paz (IEGPS), na cal se destaca a súa dobre natureza de espazo emisor de peregrinas -sobre todo a Xerusalén, mais tamén a santuarios galegos, hispanos e europeos-, e espazo receptor de peregrinas, fundamentalmente a través do Camiño de Santiago.
González Paz é autor, tamén, do capítulo “Guncina González volens ire Iherusalem“, dedicado á figura desta peregrina galega a Xerusalén da primeira metade do século XII, pertencente á liñaxe dos Traba, no cal se rexistra un significativo número de integrantes que, como cruzados e peregrinos, acudiron a Terra Santa.

Santa Bríxida de Suecia.
Santa Bríxida de Suecia.

María Isabel Pérez de Tudela Velasco (Universidade Complutense de Madrid) é a autora de “As mulleres e a Idade Media cristiá. O horizonte teorético”, que se centra no rol das mulleres na sociedade medieval, na cal se forxou o estereotipo das mulleres como seres fisicamente fráxiles, moralmente débiles e intelectualmente incapaces, ás que se lles atribuía un status social subordinado aos homes.
Marta González Vázquez (Universidade de Santiago de Compostela) colabora na obra con “As mulleres e a peregrinación na Galicia medieval”, onde se ofrece unha síntese histórica da presenza das mulleres nas peregrinacións a Santiago de Compostela desde os primeiros testemuños datados a finais do século IX.
Esther Corral Díaz (Universidade de Santiago de Compostela) escribe o capítulo “María Balteira, unha muller cruzada a Ultramar”, que mostra unha nova visión da peregrinación, un ‘contratexto’ dos valores tradicionais. Focalízase no caso de María Pérez, a Balteira, un personaxe do ciclo literario de ultramar, cuxa correspondencia histórica podería ser María Pérez, ‘cruzada‘ de Armeá (Coirós).
José Augusto de Sottomayor-Pizarro (Universidade do Porto, Portugal) céntrase en “Isabel, princesa de Aragón (1270-1336): raíña de Portugal, peregrina e santa”, que acudiu en peregrinación a Santiago de Compostela en dúas ocasións, unha experiencia de gran transcendencia na súa vida, ordenando ser enterrada co seu hábito, bordón e cuncha xacobea.
Denise Péricard-Méa (Fondation David Parou Saint-Jacques, Francia) é a autora do capítulo “As mulleres da nobreza francesa en peregrinación a Compostela na Idade Media”, que ofrece un cuantioso elenco de mulleres procedentes das diferentes capas da nobreza francesa que peregrinaron ao santuario de Santiago en Compostela durante as centurias medievais.

Publicidade

A raíña Isabel de Portugal ou a ‘cruzada’ María Balteira foron peregrinas

Päivi Salmesvuori (Universidade de Helsinqui, Finlandia) trata sobre “Bríxida de Suecia e a súa peregrinación a Santiago de Compostela”, capítulo no cal se analiza a peregrinación xacobea que esta nobre e santa sueca levou a cabo en 1341, así como o seu sinal na súa biografía e na construción da súa haxiografía.
Marta Cendón Fernández (Universidade de Santiago de Compostela) escribe “As mulleres, a peregrinación e a arte no Camiño de Santiago”, visión e revisión da representación artística das mulleres -sobre todo a través dos modelos antagónicos de Eva e Ave (Virxe María)- e a súa presenza no trazado do Camiño Francés de Santiago.
María Vitoria Chico Picaza (Universidade Complutense de Madrid) é a autora de “A vida, a peregrinación e as mulleres nas Cantigas de Santa María de Alfonso X“, no que se analiza a presenza e relación das mulleres -ás veces como protagonistas- e as peregrinacións marianas ou xacobeas nas cantigas do rei Alfonso.

Alfonso X e os trobadores reflictiron ás peregrinas a Santiago

Por último, Isabel de Riquer (Universidade de Barcelona) relata “As mulleres e as peregrinacións finxidas”. Os trobadores galego-portugueses reelaboraron a intemporal e abstracta “canción de muller” e fusionárona cun motivo real e concreto, a peregrinación, dando un novo sentido á peregrinación feminina, creando unha nova peregrina, unha romeira, única na lírica medieval europea.
En 2008, o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento abriu unha liña de investigación centrada na análise histórica da realidade social das mulleres desde as centurias medievais á actualidade, e outra acerca dos principais aspectos históricos, culturais, políticos e relixiosos das peregrinacións.
Ademais, foi o ano no que nesta institución santiaguesa comezaron a celebrarse os Coloquios Internacionais Compostela, punto de encontro entre expertos que se dedican ao estudo e análise das peregrinacións en xeral e das peregrinacións xacobeas en particular.
En 2012, co lanzamento da serie Compostela “International Studies in Pilgrimage History and Culture” da editorial británica Ashgate (www.ashgate.com/cisphc), o IEGPS quixo consolidar a Santiago de Compostela como lugar de referencia nas investigacións sobre peregrinacións, transformándose nun instrumento de primeiro nivel para a difusión internacional das conclusións alcanzadas nos seus coloquios.

2 COMENTÁRIOS

  1. Coidado co tradutor automático, amais dalgúns outros erros, María Victoria “Mozo” Picaza chámase “Chico” Picaza, por certo que Ester é Ester Corral e non Ester “Curral”

  2. Xa era hora de q houbese un estudo serio sobre o tema pois abundan traballos sobre temas como Maria Balteira e outras q deixan moitísimo q desexar pois non teñen nungun rigor

DEIXAR UNHA RESPOSTA

Please enter your comment!
Please enter your name here

Este sitio emprega Akismet para reducir o spam. Aprende como se procesan os datos dos teus comentarios.

Relacionadas

Un equipo do CSIC logra controlar unha doenza causante da extinción dos anfibios

Os investigadores aplicaron un funxicida agrario sen observar trazas do produto nin efectos significativos na química e bioloxía da auga

Zendal lanza a primeira vacina de tecnoloxía ADN contra a leishmaniose canina

‘Neoleish’ reduce a presenza do parasito en máis dun 90% e mellora os signos clínicos da doenza

Un composto natural reduce o impacto da seca e mellora a produtividade do tomate

Un equipo do CSIC e da UPV descobre como actúa o butanoato de hexenilo, un aroma que emiten estas plantas para resistir ás bacterias

Como usar datos históricos para a conservación de especies: así é a nova metoloxía con pegada galega

A UVigo e o CSIC proban un método en escaravellos coprófagos ibéricos que permite comprender a súa resposta a cambios ambientais