Únete á nosa canle de Whatsapp
Científicos do Centro Nacional de Investigacións Oncolóxicas (CNIO) liderados pola galega Marisol Soengas describiron o mecanismo molecular que permite a o cancro de pel diseminarse con rapidez polo organismo para xerar metástase, un avance que axudará a predicir as recaídas antes de que ocorran e que servirá para deseñar fármacos contra esta clase de tumor.
O traballo, un estudo multidisciplinar publicado en Nature, fíxose en colaboración cos hospitais Doce de Octubre (Madrid) e Clínico (Barcelona), e o centro de investigación de Mount Sinai de Nova York.
O melanoma cutáneo é un cancro de pel agresivo, o único cuxo prognóstico se determina segundo o seu grosor. A partir do milímetro, o tumor pode diseminarse cara a outros órganos e xerar metástases. Esa é a razón pola que as campañas de prevención poñen o acento no seguimento, porque as melanomas moi finos teñen xa unha gran capacidade de xerar múltiples metástases, segundo explica Soengas, xefa do grupo de Melanoma do CNIO.
A comunidade científica leva anos estudando como se produce a metástase, aínda que ata agora non se atopou ningún marcador molecular que permitise predicir se un tumor podería desenvolver metástase ou non. Unha das maiores dificultades que se atopaban os investigadores é que as células tumorales non se poden ver ‘in vivo’, xa “requírese un certo tamaño de metástase para estudar o proceso, pero para entón xa é demasiado tarde para intervir”, segundo Soengas.
O estudo axudará a predicir as recaídas antes de que ocorran
Existe tamén a posibilidade de visualizar estes tumores ‘in vivo’ con sondas que se inxectan no tumor, pero a súa difusión é moi limitada e non permite estudos a nivel de todo o organismo. O idóneo, explica a directora do estudo, era atopar un sistema que permitise estudar o desenvolvemento do tumor “sen intervencións nin cirurxía” e “desde a fase máis inicial do melanoma”.
Neste contexto, a Unidade de Animais Transxénicos do CNIO desenvolveu un modelo de rato que permite ver as vías de diseminación do cancro a través do sistema linfático do animal. Son ratos deseñados xeneticamente para emitir luz cando se activan os seus vasos linfáticos (un proceso inducido polo tumor).
A primeira sorpresa dos investigadores chegou grazas a estes modelos: “Identificamos distintas rutas de diseminación do tumor e fomos capaces de monitorar ‘in vivo’ como o melanoma actúa, e descubrimos, ademais, que o fai moito antes do que creíamo”. De aí o nome co que se bautizou aos ratos: Metalert, en referencia á “alerta” rápida de metástase.
Grazas a eles, os investigadores puideron ver que o melanoma actúa de forma sistémica xeneralizada por todo o organismo, e desde fases moi temperás da enfermidade.
Outro dos grandes problemas do melanoma é que, nalgúns pacientes, a cirurxía é eficaz se se realiza a tempo, pero para a maioría é moi tarde porque as células xa se estenderon.
O traballo con Metalert tamén permitiu estudar como as células tumorales reactívanse tras a cirurxía e dan lugar ás recaídas do tumor (recidivas). Así, grazas aos ratos bioluminiscentes puidéronse ‘ver’ as metástases e identificar mecanismos que inducen estes procesos a distancia, é dicir, “un gran avance no campo”, segundo Soengas.
Ratos luminiscentes permiten visualizar a diseminación do tumor
De feito, outra das grandes contribucións do estudo foi a identificación de varios destes axentes “preparadores e inductores” de metástase, en particular a proteína ‘midkine’.
O estudo comprobou que, “cando se expresa, esta proteína é capaz de converter un tumor non metastásico nun metastásico e, ao revés, se se bloquea, pode inhibir as metástases”, o que significa que midkine é importante para o proceso metastásico e que pode ser unha excelente diana terapéutica.
Os científicos validaron o achado con mostras de pacientes do Doce de Octubre e do Clínic e determinaron que os que teñen altos niveis de midkine teñen peor prognóstico. Aínda que no estudo os investigadores inhibiron esta proteína xeneticamente, xa se están buscando compostos farmacolóxicos que fagan a mesma función, o que podería abrir novas vías para tratamentos no futuro.
